Doping en sprookjes

Artificial Energy

Doping of niet doping dat is de vraag.

Drugs en doping hebben nogal wat met elkaar gemeen. Niet voor niks is een andere naam voor drugs”dope”. Doping is vooral een item in de sportwereld, maar het gaat natuurlijk veel verder. Er zijn mensen die faliekant tegen elke vorm van doping zijn als het om sport gaat, maar sport en doping horen bij elkaar als yin en yang. Of het nou om amateur of topsport gaat, doping is alom aanwezig. Tegenstanders spreken van vals spel en vervuiling van de zuivere sport. De vraag is of sport in een zuivere vorm ooit heeft bestaan en anders komt de volgende vraag: is sport zonder doping tegenwoordig nog denkbaar? Laten we eerst eens kijken hoe doping wordt gdefinieerd. Daarvoor hebben we maar even de makkelijke weg gekozen en Wikipedia geraadpleegd. Het volgende rolde eruit:
aanwezigheid van verboden stof(fen) en/of verboden methode(n)
(poging tot) gebrekkige medewerking
gebrekkige informatieverstrekking
(poging tot) het gebruik van verboden stof(fen) en/of verboden methode(n)
(poging tot) manipuleren
(poging tot) bezit
(poging tot) handel
(poging tot) toediening
(mogelijk) prestatiebevorderend
voor mindervalide sporters geldt het verbod op ‘boosting’
(mogelijk) schadelijk voor de gezondheid
in strijd met de ‘Spirit of Sport
Cannabis
Op dit lijstje komen we nog terug. Laten we maar beginnen met cannabis. Weliswaar geen middel waar de gemiddelde sporter beter van gaat presteren -behalve mijn vrouw, van wie ik met schaken altijd verlies als ze cannabis rookt- maar het staat wel op de lijst van de middelen die een sporter niet tijdens wedstrijden mag gebruiken. Sinds 1904 staan cannabinoïden bij de groep van stoffen verboden binnen wedstrijdverband. Voorheen konden sportorganisaties zelf nog bepalen of cannabis wel of niet op de eigen dopinglijst werd gezet. Nu mondiaal overal dezelfde dopinglijst wordt ingevoerd is dat verleden tijd. Cannabinoïden zijn nog lang na gebruik in de urine terug te vinden en verboden in alle takken van sport. Niet alle sporters realiseren zich dat. Dus cannabis is doping, ook al ga er geen centimeter hoger van springen en geen kilometer harder van fietsen. Omdat cannabis lang nadat het is gebruikt in het lichaam terug kan worden riskeert een blower die aan sport doet dat hij met terugwerkende kracht als doping gebruiker wordt aangemerkt, met alle kwalijke gevolgen die daaraan zijn gerelateerd. Vals spel is daarvan de voornaamste. Het gekke is dat een cannabist geen enkel voordeel van cannabis bij zijn prestatie heeft gehad, eerder het tegendeel. Cannabis staat dus niet op lijst vanwege het stimulerende effect. De enige reden die ik kan bedenken is dat sportbobo's cannabis zien als een (schadelijke) drug en de sporter beschouwen als een rolmodel die zich verre van psychotrope stoffen moet houden. We hebben het over een middel dat iedereen vrij mag gebruiken en dat maatschappelijk vrijwel volledig is geaccepteerd. Dus zijn we op het terrein van de hypocrisie beland. Blijkbaar is een in zijn vrije tijd blowende voetballer ongeschikt als rolmodel, terwijl een figuur als Nigel de Jong die in het veld spelers soms half dood schopt, wél een voorbeeld van de sportman zoals de burger die behoort te zien....

Van Gelder

Ook Youri van Gelder kan erover meepraten. Net als cannabis staat cocaïne weliswaar op de lijst van middelen die tijdens het sporten niet gebruikt mogen worden, maar is de stimulerende werking zo zwak dat het niet officieel doping wordt genoemd. De succesvolle Nederlandse turner mocht in zijn vrije tijd graag een lijntje snuiven, maar was tijdens wedstrijden altijd clean. Ook hij werd door de sportbond gedumpt vanwege wat hij -en veel anderen- in zijn vrije tijd deed. Alsof dat iets afdeed aan zijn prestaties. Had hij nou maar Wodka gedronken, dan was er niks loos geweest, maar met drank in je lijf red je het niet in de sport. Youri is bij het grof vuil gezet voor iets wat niets met zijn sport had te maken, maar alles met zijn manier van leven. Topsport wil graag gesierd worden met het aureool van de gezonde geest in het gezonde lichaam. Topsporters horen supermensen te zijn. Zonder gewone menselijke trekjes. En nou hebben we het nog niet eens over doping gehad. Alleen nog maar substanties die veelvuldig worden gebruikt, in alle lagen van de samenleving, maar waarover men zich in het openbaar in stilzwijgen hult.

Wielrennen en verdachte plasjes en bedorven kip....
Doping en wielrennen. Elke jaar is het raak, met de tour de France als hoogtepunt. Soms spreekt Mart Smeets, die een meester is in het sparen van kool en geit over een 'verdacht plasje'. Een verdacht plasje is bij Mart iets wat de renner eerder is overkomen, dan iets waar de renner verantwoordelijk voor is en daarom spreekt Mart met de fietsers in het peloton zelden over zulke verdachte plasjes, want Mart weet als geen ander dat hij daar geen vrienden mee maakt. In 1991 maakte Smeets het wel erg bont toen de PDM ploeg tijdens de tour massaal ziek werd en Smeets en kornuiten lang bleven volhouden dat bedorven kip de oorzaak was. De werkelijkheid was genuanceerder, maar dat werd pas jaren later echt duidelijk. De reportage van de Smeets ging nadrukkelijk over de Tour de France van 1991 en over het plotselinge ziek worden van de PDM-ploeg. Het ging nooit over eventuele latere invallen bij dokter Sanders, de begeleidende arts. Die had gehoord dat intralipid een voedingssupplement zou zijn. Een vitaminepreparaat dat de prestaties zou verbeteren. De dokter gaf het per injectie, terwijl het pas werkzaam is als het in grote doseringen per infuus wordt toegediend. Wist de dokter veel, hij injecteerde elke renner met een kleine dosering, uit hetzelfde flesje waarvan de inhoud niet steriel bleek. Het stond niet op de dopinglijst, en, zo redeneerde de dealer / arts: dus is het geen doping. Hij had het natuurlijk wel zo bedoeld. Inplaats van heel hard te fietsen werden alle renners ziek. De smoes van de bedorven kip werd uit de hoge hoed gehaald. En door velen geloofd, maar niet door de kritische geesten. Van het ene op het andere moment was het afgelopen met de meest ambitieuze ploeg van het land. Dat renners zo stom zijn om zich alles te laten inspuiten wat een arts voorstelt is niks nieuws. Tot diep in de jaren zestig vertrok er geen renner zonder een spuit met amfetamine in de billen. Maar toen was dat spul nog legaal... Intralipid, de ziekmaker is een voedingssupplemen en geen dopingverdoezelaar zoals wel wordt beweert. Verhullen lukt met Intralipid niet. Daar zijn weer hele andere middelen voor en ik vermoed dat we de namen van die stoffen niet eens kennen. Prominente renners uit de tour hebben altijd beweerd dat het onmogelijk is om een tour uit te rijden zonder stimulerende middelen te gebruiken. Meestal zeiden ze dat nadat hun carrière erop zat, zo zijn ze ook wel weer...

Oostblok
Vooral in de jaren tachtig waren de atleten uit het oostblok en dan vooral die uit Oost Duitsland berucht. Vooral de zwemsters zagen er eerder uit als Sumo worstelaars. Iedereen wist dat de staat de middelen maakte en verstrekte. Onnatuurlijke spierbundels en lichaamsbouw waren schering en inslag. Uit politieke motieven werd erover gezwegen, maar natuurlijk wist iedereen wat er werkelijk aan de hand was. Veel van die sporters zijn voor het leven verminkt geraakt. Doping is niet altijd gunstig, maar voor de overwinning en het landsbelang moeten soms offers worden gebracht. Zelfs onze eigen Bettine Vriesekoop, toch een toonbeeld van Hollandse nuchterheid heeft onlangs toegegeven efedrine gebruikt te hebben. Werkt concentratie verhogend en dat is bij tafeltennis natuurlijk nooit weg...
Doping in het gewone leven
Dat ligt iets anders dan doping bij het theater van de sport. Geen mens zal het een gitarist kwalijk nemen als hij tijdens een optreden een blowtje rookt of een snuif neemt. Jimi Hendrix zonder LSD zou geen Electric Ladyland hebben opgeleverd en zonder wiet hadden The Beatles Rubber Soul wel op hun buik kunnen schrijven. Jazz had zonder cannabis niet eens bestaan. En menig journalist zou geen deadline halen zonder zo nu en dan naar een lijntje speed te grijpen. Pianisten durven zonder het slikken van beta blokkers soms niet op te treden, uit angst om te gaan trillen en een misslag te maken. Sportschutters gebruiken diezelfde betablokkers om hun geweer stil te houden. Studenten gebruiken Ritalin om nachten geconcentreerd boven de boeken te zitten en s'morgens fit op het tentamen te verschijnen. Bergbeklimmers nemen vaak wat speed mee, omdat je nooit zeker weet of je die moeilijke laatste meters wel haalt. Doping is niet meer weg te denken, niet uit de maatschappij en niet uit de sportwereld. Het heeft te maken met het oerinstinct van mensen om grenzen te verleggen. Daar tegen vechten is vechten tegen de bierkaai. De enige remedie is weten wat je doet en niet alles klakkeloos aan te nemen wat je wordt aangeboden. En bedenk dat geen mens 's morgens op gang komt na het nuttigen van een paar koppen koffie. Een paar honderd jaar geleden was koffie wat amfetamine nu is. Soms blijf je daar wakker van....En wat dat lijstje van Wikipedia betreft: zou iemand het serieus nemen? Inmiddels is de jacht op Lance Armstrong geopend. Een heksenjacht. Sport is vooral schijnheilig. Het gaat om geld en illusies. Een sprookjeswereld waarin velen graag geloven, maar wel tegen beter weten in!

Feije Wieringa

Kafka in Purmererend of hoe een oppassend burger alsnog in de cel terecht kwam

De avonturen van mijn goede vriend Fons, tot voor kort een man van onbesproken gedrag. Ik geef zijn verhaal onverkort weer. Ik weet het, er bestaan duizennden Fonsen, maar er is maar 1 KPN!!! (F.W.

Daar zit ik dan op dinsdag 2 maart 2011 in een politiecel in het bureau Purmerend. Ontdaan van mijn schoenveters, broekriem, bretels, horloge, kammetje, leesbril, portemonnee, beursje met kleingeld, een boodschappenlijstje en ook nog mijn stemkaart. Bijna ontdaan van mijn menselijkheid. Oh, ja. Hermandad had ook een mokertje en een kniptangetje in beslag genomen. Ik ga maar uitgestrekt op de harde bank liggen en mijn zonden overdenken. Ik heb iets gedaan wat ik nooit van mijzelf verwacht had. Ik heb van mijn ouders het verschil in mijn en dijn goed ingeprent gekregen en ik ben er dan ook helemaal niet trots op wat er gebeurd is. Normen en waarden probeer ik altijd op een voor mij redelijk niveau te houden. Maar nu ben ik over de mijzelf opgelegde grenzen gegaan. Ik heb er een zeer ontevreden gevoel over. Maar wat is het geval?
Ondanks dat ik ingeschreven sta in “Bel mij niet register” ben ik in de maand november 2010 drie maal gebeld door medewerkers van de KPN die mij een Digitenne abonnement aanbevolen. Bekende verkooppraatjes: goedkoper, betere ontvangst, uitzending gemist en nog meer voordelen. Toen ik voor hun aandrang bezweken was heb ik in het laatste telefoongesprek de dame aan de ander kant van de lijn uitgelegd waar en hoe de telefoon-, televisie- en internetaansluitingen in mijn huis aangelegd zijn en ook verteld van mijn tweede tv in mijn slaapkamer. Dit was allemaal geen probleem en ik zou de benodigde apparatuur toegestuurd krijgen. Deze ontving ik onder rembours op 9 november 2010. Het installeren van deze apparatuur heeft mij een paar uurtjes gekost. Maar interactieve tv kon ik niet ontvangen omdat mijn internetaansluiting boven is. Met de apparatuur kon ik ook met geen mogelijkheid de tv boven aan de praat krijgen. Verder was de ontvangst abominabel. Enkele van mijn favoriete zenders kon ik niet tot nauwelijks ontvangen. Ik woon in een doodlopend straatje, maar als er ergens een brommer voorbij kwam was het een en al storing. En tot overmaat van ramp werkte mijn internet ook plotseling niet meer. Zondagmiddag 14 november heb ik de hulplijn gebeld en kon met hun hulp het internet weer aan de praat krijgen. Op het einde van dit zeker een half uur durende gesprek heb ik de dame die aan de lijn was nog bedankt voor haar hulp en gezegd dat ik blij was dat ik op zondag hun hulplijn kon bellen. Zij zei ook blij te zijn want zij werd op zondag dubbel betaald!
Desalniettemin was ik het allemaal zat en heb die avond mijn abonnement telefonisch opgezegd. Dat kon allemaal, zei de meneer aan de andere kant van de lijn. Ik zou zelfs mijn geld terug krijgen, maar moest de apparatuur onder vermelding van een door hem opgegeven referentienummer terugsturen. De service van de KPN ging zelfs zo ver dat Selectvracht het op zou komen halen! Maar ik had de verpakking al weggegooid. Wat een rommel komt er uit een pakje met de grootte van een forse schoenendoos! Behalve natuurlijk de nutteloze apparatuur een hoeveelheid aan verpakkingsmateriaal en dat had ik dan ook onmiddellijk versnipperd en in de vuilnisbak gedaan. Bij de supermarkt een lege doos gehaald en daar de apparatuur dan maar in gedaan. Terwijl ik daarmee bezig was belde Selectvracht die dinsdagavond al aan. Of ik wel op wilde schieten, want hij had nog meer te doen.
Tv weer op de oude vertrouwde manier geinstalleerd en af en toe lekker ongestoord tv gekeken, wachtende op verdere berichten van de KPN. Die bestond alleen uit een standaard briefje dat mijn huurcontract, dat per 8 november 2010 was ingegaan, per 14 november was beeindigd en zij bedankten mij hartelijk voor de zeven dagen die ik van Digitenne van KPN gebruik had gemaakt (!) Lief van ze he.
Enfin, op 21 november heb ik ze een briefje schreven of ik de betaalde kosten van minimaal euro 100,-- terug kon krijgen en verbleef inmiddels hoogachtend in afwachting van hun antwoord. Niets antwoord of reactie en ik rappeleer op 21 december met bijsluiting van een kopie van mijn brief van 21 november. Zoals ik op mijn werk vroeger ook altijd deed.
Valt er 5 of 6 januari 2011 een enveloppe in de bus met een brief van de KPN die ik hier even citeer:

“Geachte meneer/mevrouw v.d. Jagt , U hebt ons geschreven naar aanleiding van uw factuur met het kenmerk 5327250357. Om uw vraag goed te kunnen beantwoorden hebben we aanvullende informatie nodig. Wij hebben geprobeerd u telefonisch te bereiken. Helaas is dat na verscheidene pogingen niet gelukt. We verzoeken u vriendelijk om binnen een week na de datum van deze brief te bellen met onze FactuurService. U kunt de medewerkers van FactuurService bereiken van maandag t/m zondag van 08.00-22.00 uur op telefoonnummer 0900-0244. Met vriendelijke groet, Jacob Middeldorp; Directeur Klantcontact.”

Forse, duidelijke handtekening erbij van die meneer. Die weet duidelijk waar het op staat.
Laat ik voor het gemak dit briefje standaardbrief 1 noemen. Deze komt in dit verhaal nog een paar keer voor. Ook valt mij op dat de ene keer van “we” gesproken wordt en de andere keer van “wij”. Wat is hier de reden van?
Maar ik dwaal af. Ik kan mij herinneren dat ik een hele tijd niet de deur uit ben geweest. Ik had mondvoorraad ingeslagen en genoot van mijn prima tv ontvangst en van de reportages van ingesneeuwde treinen, wanhopige treinreizigers en nog meer winterellende. Wat genoot ik in mijn warme woning van de warme chocolademelk en een spinnende poes op mijn schoot, terwijl in mijn voor- en achtertuin de sneeuw bij wijze van spreken tot drie hoog lag.
Nou, laat ik maar eens een briefje terug schrijven dacht ik. Op 9 januari schreef ik ter attentie van de weledele heer Middeldorp dat ik verbaasd was over zijn brief, dat ik een hele tijd de deur niet uit geweest ben en dat ik niet van plan was zijn bedrijf te bellen a raison van 0,10 eurocent per minuut. En om hem terwille te staan heb ik nog mijn telefoonnummer vermeld alsmede mijn e-mail adres.
Hoera, 20 januari een enveloppe. Ditmaal met weer een standaard antwoord dat ik maar aanduid als standaardbrief 2.
Ik citeer: Wij hebben u in onze brief van 4 januari gevraagd te bellen met onze FactuurService; We (waarom nu we?) hebben aanvullende informatie nodig om uw brief over de factuur met kenmerk ..blablabla... te kunnen beantwoorden. U hebt hier nog niet op gereageerd. We (!) gaan er van uit dat uw vraag al is beantwoord. Hebt u toch nog vragen, belt u dan met onze Klantenservice op telefoonnummer ...blablabla.. Met vriendelijke groet van Jacob Middeldorp.
Amme hoela. Op 24 januari bedank ik de KPN schriftelijk hartelijk voor hun brief van 20 januari en heb daarin wellicht wat cynische opmerken gemaakt. Ik heb mij in die brief o.a afgevraagd of er wel mensen in hun bedrijf zijn die kunnen lezen, of dat alle brieven soms ongeopend weggegooid worden. Op 2 februari ontvang ik als antwoord weer standaard antwoord brief nr. 1. Maar hun administratie duidelijk niet in orde, want de standaardbrief nr 2 die daarop zou moeten volgen. heb ik niet gekregen. Van een kennis kreeg ik de tip maar eens naar een KPN winkel te gaan waar je gratis naar de klantenservice kon bellen. Zo gezegd zo gedaan en 16 februari kon ik dat in die winkel doen. Vriendelijk meneer aan de ander kant van de lijn die voldoende had aan mijn postcode en huisnummer om mijn dossier op te zoek. Blijkbaar beviel dat dossier hem niet, want na zijn mededeling aan mij dat hij het op zou zoeken bleef het stil en werd na ongeveer tien minuten de verbinding verbroken. Maar de winkelbediende was zo vriendelijk het (nu voor mij gratis nummer!) nogmaals te draaien. De uiterst vriendelijke (andere?) man aan de andere kant had nog de euvele moed om te beweren dat ik dan wel onder de douche of op de wc gezeten zou hebben toen zij mij belden!!!!!!!!!
Enfin, als ik een kopietje van de picklijst en van mijn pinbetaling zou sturen zou hij er voor zorgen dat alles in orde zou komen. Ik, de goede sul, geloofde hem toen nog en heb hem vriendelijk naar zijn naam gevraagd om deze bescheiden ter zijner attentie naar de KPN te sturen. Dat heb ik dan ook maar gedaan met een brief van 17 februari.
Het is vrijdag 18 februari om 7.05 en ik ontvang een e-mail van de KPN: Aan de heer/mevrouw ..blabla.. . U hebt onlangs telefonisch contact gehad met KPN voor een vraag over uw factuur. Wij hebben interesse in uw mening over de afhandeling van uw vraag of probleem. Zou u zo vriendelijk willen zijn om via onderstaande link enkele vragen in te vullen? Doel van deze vragen is dat we inzicht krijgen in uw ervaringen met de afhandeling van uw vraag. Mocht uw vraag of probleem naar uw mening nog niet zijn opgelost, dan kunt u tevens aangeven of u daarvoor nog gebeld wilt worden door een van onze medewerkers. Alvast hartelijk dank voor uw medewerking. N.B. Deze mail is automatisch gegenereerd. Reacties hierop - anders dan via onderstaande link - kunnen helaas niet in behandeling worden genomen. Er volgen twee in het blauw geschreven regels (die beginnen met www.http surveyworld) en met blauwe lijnen onderstreept met voor mij onbegrijpelijke letter en tekencombinaties. Kortom weer allemaal blablabla, maar wel ………
Met vriendelijke groet, (daar is ie weer) Jacop Middeldorp
Gelukkig. Maar voor wat ik bedacht had nu weer met deze e-mail moest doen, omdat ik nog vertrouwde op een serieuze afhandeling van mijn brief van 17 februari kreeg ik als antwoord hierop een standaard antwoord brief nr. 1!
Toen sloegen bij mij de stoppen door. Met een klein mokertje en een kniptangetje ben ik vandaag dus naar de KPN winkel gegaan en heb daar een snoertje of draadje van een van de beeldschermen die daar staan doorgeknipt. Enfin, winkelbediende in paniek "Wat doet u daar meneer, bent u gek geworden?" Inderdaad. Vier kleerkasten van politieagenten en Fonsje moet mee naar het politiebureau. Enfin, ik zit nu weer thuis, maar dit muisje zal ongetwijfeld een staartje hebben....

Stilltetherapeut

Uit de nieuwe bundel, een verzameling vrolijk pessimisme van Marc van Biezen:

DE MOEDER VAN GOD

achteraf denk je weleens:
misschien was het beter geweest
als hij een broertje
of zusje had gehad

FOTO's

zij heeft foto’s gezien van de stad
uit haar droom: zwarte gebouwen
die tijdloos in de verte staan
zij heeft foto’s gezien van het hart
dat in haar klopt: zwarte kamers
die dicht en niet meer open gaan

PSYCHIATRIE

na de onthoofding
zouden de klachten
langzaam af moeten nemen


Daar kunnen wij weinig meer aan toevoegen, behalve dan dat't beter werkt dan Prozac (soms)

De Roemlozen van Justine Le Clercq

Heb De Roemlozen in 1 ruk uitgelezen. Een debuut vind dat staat als een huis en als er rechtvaardigheid in deze wereld is dan behoort de schrijfster de Anton Wachter Prijs te krijgen. Had ik ook goed voorspeld toen het om Christiaan Weijts ging en die ging er dus mee naar huis. Ik heb er blijkbaar enige kijk op ;-) Interview en recensie binnenkort in Soft Secrets en op dit blog. Als juryleden Martin Ros en Maarten 'Hart hun werk goed doen dan kan deze prijs de schrijfster niet ontgaan. Humor, drama, eruditie, streetwise thinking, en dat allemaal prachtig coherent geschreven Droomdebuut.

Uitgave: Podium

Kijk voor Weijts en Wachter int archief.

Het goud van de Lutine.....

Wie bij de zee woont, vindt altijd wat. Langs de kust van de eilanden en aan de dijken van het wad spoelen met de regelmaat van de klok schatten aan, die afkomstig zijn van vergane schepen of ladingen die verloren zijn geraakt. Een paar jaar geleden mochten de Terschellingers zich verheugen in de vondst van een partij schoenen, maar liefst duizenden stuks. Meestal houden jutters de buit voor zichzelf en hebben de strandvonders het nakijken, maar in dit geval werd alles keurig bij de overheid bezorgd. De reden: het betrof een partij linkerschoenen. Ook worden regelmatig gesealde pakjes gevonden, vermoedelijk over boord gezet door in het nauw gedreven smokkelaars. Die zie je dan terug op de plaatselijke markt in de vorm van een groot aanbod van zeepjes hash, een opvallend lage prijs van grammetjes coke of een overschot aan speed. Niet alle vissersboten zijn volgeladen met alleen maar vis...

Ondiepten
Maar op de bodem van de grens tussen de Noord- en Waddenzee bevindt zich oneindig veel meer dan er is aangespoeld. De wateren rond de eilanden liggen vol met scheepswrakken. In de loop van de eeuwen zijn er in dit gebied duizenden schepen vergaan en van de meesten is nooit een spoor terug gevonden. De reden: de diepe Noordzee gaat hier over in de ondiepe Waddenzee en op dat grensvlak bevinden zich verraderlijke ondiepten, met vlak aan de oppervlakte gevaarlijke zandbanken. Die laatsten willen ook nog wel eens verschuiven, zodat zelfs zeelui die redelijk bekend zijn met de situatie, voor verrassingen komen te staan. Tegenwoordig, met radar, GPS en sonar is het gebied goed te bevaren, maar in de tijden voor die elektronica, waarin je alleen een magnetisch kompas en een sextant had om je positie te bepalen, lag dat wel even anders. Goede zeekaarten waren evenmin op elke schip aanwezig en men navigeerde veelal op een bestek uit de losse pols. Het grote gevaar voor een zeeman is niet de diepte, maar de ondiepte.

Het IJzergat
Het bekendste en meest bezochte wrak is zonder twijfel de Lutine. Het verhaal van dat schip heeft in de loop der tijden mythische proporties aangenomen. Vaak zijn mythen over schatten gebaseerd op fantasie, maar in het geval van dit schip is er alle reden om aan te nemen dat de lading nog grotendeels aanwezig is en een grote waarde vertegenwoordigt. Het schip vervoerde namelijk een aanzienlijke hoeveelheid baren goud. De Lutine, gebouwd door de Fransen, maar ingepikt door de Engelsen, verging op 9 oktober 1799 in het zogenoemde IJzergat, een beruchte ondiepte tussen Vlieland en Terschelling. Het gebeurde tijdens een storm, maar vermoedelijk is de hoofdoorzaak van de ramp de onbekendheid van de kapitein met dat gedeelte van de zee. Want de Lutine was een uiterst geavanceerd schip dat erop gebouwd was om een stevige storm te trotseren. Er is echter geen schip ter wereld dat een stranding kan doorstaan, en zeker niet als het van hout is, zoals de Lutine. Door een wonderbaarlijke samenloop van omstandigheden, spoelde er een overlevende aan. Het was een notaris die de eilandbewoners vertelde waar de lading van het schip uit bestond. De baren goud waren bedoeld als soldij voor de soldaten die vochten in een van de vele oorlogjes die Europa destijds teisterden en die in de geschiedenisboeken een voetnoot zijn gebleven. Maar na de verklaring van de notaris was de mythe geboren en ontstond er een goldrush die tot op de dag van vandaag duurt. Dat het schip een kostbare lading bevatte, is boven elke twijfel verheven, want de lading is nog altijd verzekerd bij Lloyds in Londen en die maatschappij doet niks voor een schijntje. Op de eilanden zijn sinds de ramp enkele artefacten aangespoeld, zoals een aantal gouden munten en, heel wonderlijk, de scheepsbel. Ook gaat het gerucht dat de Terschellingers een baar goud hebben gevonden en dat men de opbrengst daarvan wilde investeren in de bouw van een zwembad. Aangezien daarover later niets meer is vernomen, mogen we aannemen dat het hier om een apocrief verhaal gaat. Alhoewel: met die eilanders weet je het maar nooit...

Zand en slik
Sinds jaar en dag wordt er gedoken naar het wrak. Soms door professionele duikers, soms door amateurs met dollartekens in de ogen. Dat laatste loopt niet altijd goed af. In 1973 dook een vrij onervaren fotograaf uit Leeuwarden naar het wrak, raakte verstrikt en verdronk. Vermoedelijk is hij niet de enige die dat is overkomen, maar de de documentatie over de zoektocht naar de schat op de bodem van het wad is allerminst eenduidig. Wrakduiken is een riskante bezigheid. Zeker in dat deel van de zee, waar het zicht altijd slecht is, en de stroming ervoor zorgt dat de omstandigheden nooit twee keer hetzelfde zijn. Vermoedelijk ligt het wrak stampvol met zand en slik en zou je het moeten lichten om de lading te kunnen bergen. Maar tot nu toe heeft niemand in die onderneming willen investeren. Feit en fictie zijn moeilijk van elkaar te scheiden en veel betrokkenen houden hun kaken stijf op elkaar. De een beweert dat het schip al stiekem van z'n lading is ontdaan, de ander zegt dat alles is weggespoeld in het wad....

Tandarts zoekt goud
Over kaken gesproken: iemand die al jaren, in alle stilte, onderzoek doet naar de lading van de Lutine is de Harlinger tandarts Anne Duyf. Duyf heeft van het vullen van tanden en kiezen niet z'n levenswerk gemaakt. Zijn doel is om de buit van de Lutine naar boven te halen. En daarin heeft Duyf in ieder geval veel werk en geld geïnvesteerd. Hij heeft talloze malen, met al even zwijgzame collega's de zeebodem rond het wrak verkend en ook daadwerkelijk voorwerpen naar boven gehaald. Hij wil best een paar kisten met spijkers laten zien die hij uit het wrak wist te lichten, maar over andere vondsten zwijgt hij als het graf. Omdat Duyf wil bevestigen noch ontkennen dat hij iets van enig belang heeft gevonden, draait de geruchtenmachine rond deze zwijgzame wrakduiker op volle toeren. Boze tongen beweren dat een tandarts bij uitstek iemand is die verstand heeft van het omsmelten van goud. Een paar jaar geleden probeerde Duyf de artefacten uit de omgeving van het wrak omhoog te halen met behulp van een schelpenzuiger. Deze zuiger heeft geen weken gezogen, maar maanden, dus we mogen gevoeglijk aannemen dat Duyf gegronde redenen heeft om zoveel energie en geld te investeren, want hij is weliswaar zwijgzaam, maar zeker niet gek. Duyf heeft niks losgelaten over wat er toen is opgezogen. Hij beroept zich op een zwijgplicht die hem door Lloyds zou zijn opgelegd, maar dat staat weer haaks op het feit dat hij van tijd tot tijd aankondigt lezingen te zullen houden, om openheid van zaken te geven, die hij overigens met dezelfde regelmaat van de klok weer afzegt. Ook heeft Duyf een soort van aandelen uitgegeven aan avonturiers die wilden meedelen in een eventuele winst, maar bij mijn weten is er tot nu toe geen cent uitgekeerd. Op dit moment opereert Duyf vanaf een vast ponton dat boven het wrak drijft. Als het heel mooi weer is kun je het vanaf de kust zien liggen. Je zou een duikje kunnen wagen, maar het risico dat je Duyf op je dak krijgt of de weg kwijtraakt in het troebele water van het IJzergat is groter dan de kans op het vinden van een baar goud die vermoedelijk meters diep in het slik van de Wadden ligt. Vooralsnog levert jutten meer op!

Anne Duyf was niet bereid om commentaar te geven. De waarde van de lading wordt momenteel geschat op zo'n 200 miljoen euro.

Feije Wieringa

Jere van Dyk, 45 dagen in handen van de Taliban

Gefascineerd door berichten dat Osama Bin Laden zich in het grensgebied tussen Afghanistan en Pakistan zou verschuilen, ging CBS/CNN journalist en inmiddels Pulitzer- prijs nominant Jere van Dyk in 2007 met enkele gidsen in dat gebied op onderzoek uit om materiaal te verzamelen voor zijn tweede boek over Afghanistan. Hij kwam terecht in de tribale gebieden waar grenzen wel op de kaart staan getekend, maar in de praktijk nietszeggend zijn. Terwijl Jere en zijn gidsen zich veilig waanden, stonden ze plotseling oog in oog met een groep Talibanstrijders. 45 dagen werd Van Dyk door de groep gegijzeld. In tegenstelling tot zijn collega Daniel Pearl kan hij het navertellen. Hij schreef een ander boek dan hij eerst voor ogen had: Gevangene van de Taliban. Van Dyk was even in Nederland, waar ik met hem sprak.

Nederlandse roots
“Ik ben van nature een reiziger. Ooit ben ik als lifter in Holland geweest, maar dat was in de jaren zestig. Vorig jaar kwam ik hier met serieuze bedoelingen. Door de ontvoering en na de dood van mijn vader, was ik bang geworden om nog te reizen. Irrationeel, maar die angst was er gewoon. Holland werd een testcase. Ik heb minder genoten dan decennia geleden, maar voor een getraumatiseerde journalist zijn er slechtere opties denkbaar. Ik ging naar het noorden, naar Friesland. Mijn voorouders komen er vandaan en ik had de behoefte om er iets van mijn roots te vinden. Niet dat ik veel teruggevonden heb, maar de familienaam Van Dyk staat wel in veel registers. Ik behoor tot de tak waarvan de voorouders tijdens de Amerikaanse burgeroorlog de oceaan overstaken. In het dorp waar ze oorspronkelijk woonden is Rembrandt nog getrouwd. Zo'n combinatie is op een of andere manier troostend.”

El Qaida
“Na Afghanistan voelde ik me sterker dan ik ooit had kunnen denken. Maar ook angstig. Een vreemde combinatie. Eigenlijk is dat niet uit te leggen.
Afghanistan dus. Ik ben er geweest in de tijd van de hippies en tijdens de Russische bezetting. Ondanks de oorlogen ben ik gefascineerd geraakt door dat land. Ik maakte er vrienden tijdens de Russische invasie. Mensen met wie ik hechte banden had en die ik vertrouwde. Toen was er eigenlijk nauwelijks sprake van Taliban en van El Qaida had al helemaal niemand gehoord. Beide groeperingen zijn voor het grote publiek zo'n beetje hetzelfde. Dat is een misvatting. Er kunnen best leden van de taliban bij El Qaida zitten, maar andersom is El Qaida zeker geen Taliban. Taliban richten zich in principe niet op internationale doelen, maar hebben hun invloed in de tribale stamverbanden. El Qaida is internationaal en opgezet als terreurorganisatie. De Taliban kennen strenge wetten en zijn recht in de leer, maar hun principes zijn gebaseerd op oeroude tribale tradities. Terreur is niet hun primaire doel. Niet elke Taliban strijder sympathiseert met Bin Laden.”

Unembedded
“Ik wist dat het gevaarlijk zou zijn om unembedded de tribale gebieden te bezoeken. Toen ik aan de research voor mijn boek begon, waren we de bergen overgestoken naar de tribale regio Mohmad, vlak over de Pakistaanse grens. Dat deden we samen met drugssmokkelaars in een oude auto over een stoffige, onverharde weg. We vermeden de Taliban en praatten met een stamleider. Een maand later was er wel contact met de Taliban. We ontmoetten elkaar midden in de nacht, hoog in de bergen. Boven ons hoofd cirkelde een predator, zo'n onbemand vliegtuigje. Die missie werd afgebroken omdat mijn gids de zaak niet meer vertrouwde. Daar had ik begrip voor, want een paar weken eerder was een andere gids, die een goede vriend van hem was, door de Taliban onthoofd.”


“Later ging ik weer. Met een andere gids. De contacten waren via schimmige wegen en organisaties tot stand gekomen. Eigenlijk wist ik op dat moment niet echt meer wie ik wel en wie ik niet kon vertrouwen. Ik had soms het gevoel dat ik gevolgd werd en vermoedde dat verschillende geheime diensten bepaalde dingen wisten. Misschien was het een teveel aan zelfvertrouwen, misschien was het een soort roekeloosheid, maar ik vond de situatie niet alarmerend en besloot om door te zetten. Ik zag eruit als een Afghaan, ik sprak de taal en ik kende het gebied beter dan veel anderen, want ik was er eerder geweest en kende er mensen. Maar na een paar dagen reizen werden we plotseling door een groep gewapende mannen aangehouden. Het waren Taliban strijders. We waren opeens gevangenen.”

Geketend
“Op dat moment besefte ik dat ik de toestand had onderschat. Ik voelde me schuldig. De situatie was totaal anders dan in de jaren tachtig en dat had ik moeten beseffen. Ik had niet alleen het leven van mezelf, maar ook dat van mijn gidsen in gevaar gebracht. Opeens spookte het beeld van wat er met Daniel Pearl was gebeurd door mijn hoofd. Als Amerikaan zou ik snel door de mand vallen. En ik wist hoe de Taliban over Amerikanen dachten.”

“Soms werden we aan een muur geketend. We waren ondergebracht in een klein huisje, in een bergdorpje. Bewoners zagen we nauwelijks en zij kregen ook geen glimp van ons te zien. Ik had het gevoel dat ook voor de locals onze verblijfplaats geheim moest blijven. Want voedsel en water werden discreet naar binnen gebracht en onze ontlasting 's nachts stiekem geloosd. En je moet je voorstellen dat in zo'n dorpje iedereen elkaar kent en dat er met andere dorpen nauwelijks contact is. In de bergen wordt eigenlijk in elke vallei een ander dialect gesproken en er is nauwelijks interactie. Ik kan me dan ook niet voortellen dat je Bin Laden in dat gebied moet zoeken, want zijn aanwezigheid zou in een bergdorp onmogelijk onopgemerkt kunnen blijven. Ik vermoed dat hij gewoon ergens in Pakistan zit en door de militairen daar wordt beschermd.”

“Ik was gevangene, maar werd als gast behandeld. Dat betekende dat ik prima te eten kreeg en met respect werd behandeld. Goed gastheerschap is een ijzeren wet in die gebieden. Het blijft een vreemde ervaring dat je op het ene moment met een geweer tegen je slaap naar buiten wordt geleid om een schijnexecutie te ondergaan, waarbij ook altijd een videocamera paraat is, en dat je 's avonds het grootste stuk vlees op je bord krijgt. Feit is dat ik eigenlijk elke dag in doodsangst verkeerde. Het wende en tegelijk ook weer niet. Ik hield hoop, omdat ze me vertelden dat er over mij werd onderhandeld. Met wie en over welk bedrag vertelden ze niet.''

Koran
“Ik bracht de tijd door met het lezen van de koran. Dat viel in goede aarde. Ze zagen in mij iemand die Islamiet wilde worden. Ik heb hele lappen tekst uit het hoofd geleerd die ik ook nu nog moeiteloos kan reciteren. Dat kweekte veel goodwill bij mijn bewakers. Ik denk dat die houding ertoe heeft bijgedragen dat ik het heb overleefd. Soms keken we even naar de televisie. Vreemd genoeg was het voor de gelovigen geen probleem om MTV te kijken. Maar ik denk dat dat komt omdat het geloof daar een grote rol speelt, maar dat de rol van de tribes nog belangrijker is. Afspraken en tradities van stammen stijgen uit boven het geloof, al zullen ze dat nooit toegeven.”

“In de buurt waren trainingskampen, want ik hoorde regelmatig schieten. Die kampen zitten vol met terroristen van verschillende nationaliteiten, maar er zijn weinig locals die zich direct met terrorisme inlaten. Sommigen zijn hun hele leven niet buiten hun dorp geweest en hebben eigenlijk geen notie van wat er vlak bij hen in de buurt aan de hand is. Ik denk dat je kunt stellen dat het een van de meest onbekende gebieden ter wereld is. De wreedheid van de tribes is niet iets recents. Die gaat eeuwen terug. Bij de tribes gaat het vooral om eer. Alleen al het kijken naar een vrouw kan je je leven kosten en daarvoor hoef je geen Amerikaan voor te zijn.”

Schaamte
“De dag dat ik vrij kwam dacht ik dat het was afgelopen. Niemand had iets gezegd en met een geweer op mijn hoofd werd ik weggevoerd. Om vervolgens naar Kabul te worden gebracht. Het was heel onwerkelijk. Wie me heeft vrijgekocht weet ik niet. De regering heeft er niks over losgelaten. Misschien ging het toch om een afspraak die ik had met een hoge Talibanleider. Hij zei dat ik kon gaan en dat me niks zou gebeuren. En daar geldt: een man een man een woord een woord. Het is eigenlijk de enige verklaring die ik kan bedenken. Wat ik eraan overgehouden heb is angst en schaamte. Schaamte omdat ik roekeloos het leven van anderen op het spel heb gezet. Angst, omdat elke dag dat er een zwaard van Damocles boven je hoofd hangt, er een stukje van je leven kapot gaat.

Feije Wieringa (foto Jere: F.W.)

Informatie over de vertrokken van Dyks Van Dijk) uit het Bildt zijn welkom. Ik stuur ze door naar Jere die tzt. Nog een keer naar Friesland komt.

Het Grote Ontwerp van Stephen Hawking

In 1988 verscheen Het Heelal van de Britse, aan de spierziekte ALS lijdende, professor Stephen Hawking. Het boek sloeg in als een bom, mede doordat Hawking ingewikkelde materie in eenvoudige taal wist te verwoorden, zodat het voor het gewone publiek toegankelijk werd. Hij beschreef de bevindingen over de vorming, toestand en toekomst over het universum, zoals die op dat moment in de wetenschap bekend waren. Ook werd Hawking bekend door zijn revolutionaire ontdekking dat uit de zogenaamde zwarte gaten informatie naar buiten sijpelt. Daarvoor werd gedacht dat zwarte gaten alle licht, materie en straling naar binnen trekken en samenballen tot een oneindig klein punt, waarin geen tijd en ruimte bestaat. De ontdekking van de ontsnapping van materie uit een zwart gat, werd later 'Hawking straling' genoemd. Kijk, dat is nog eens wat anders dan dat er een brok vliegend ruimtepuin in de vorm van een asteroïde naar je wordt genoemd. Door zijn ziekte kan Hawking zich uitsluitend verplaatsen in een rolstoel en hij kan alleen praten door met zijn oogleden een spraakcomputer aan te sturen. In feite had zijn ziekte al jaren geleden zijn dood moeten betekenen. Het is dus een wonder dat hij nog leeft, maar een nog groter wonder is dat zijn denkraam vermoedelijk dezelfde orde van grootte bezit als dat van zijn collega Einstein. Beiden hebben de grenzen van de moderne fysica verlegd. Hawking bezoekt graag kroegen, heeft een bijzonder genuanceerd gevoel voor humor en is onlangs door de NASA getrakteerd op een paar minuten gewichtloosheid. Hij was als een kind zo blij. Het is zijn droom om nog eens met een spaceshuttle de ruimte in te worden geschoten. Het zou me niet verbazen dat dit denkraam in z'n rolstoel dat nog voor elkaar krijgt ook.

Stroomversnelling
Sinds 1988 is de exacte wetenschap, niet in het minst door het werk van Hawking, in een stroomversnelling geraakt. Dat een en ander zich aan het oog van het grote publiek heeft onttrokken komt doordat de fysica en kwantummechanica als pure wiskundige modellen worden neergezet en die zijn nauwelijks in gewone taal te vatten. Komt nog eens bij dat de snaartheorie eveneens een rol is gaan spelen. Die theorie gaat uit van het bestaan van meer dimensies dan de ons bekende en je moet wel heel erg abstract zijn aangelegd om zoiets te kunnen visualiseren. Daarnaast speelt de kwantummechanica ook een niet onbelangrijke rol in dit geheel. En van de kwantummechanica heeft Nobelprijswinnaar (tevens drummer in een stripclub) Richard Feynman ooit gezegd: “Wie beweert de kwantummechanica te begrijpen, die begrijpt er in ieder geval helemaal niets van.” Onalledaagse materie, dus. Hoewel Hawking glashelder schrijft moet ik bekennen dat veel in het boek mijn bevattingsvermogen te boven gaat en dat terwijl mijn wiskundeknobbel heel redelijk is ontwikkeld. Desondanks is “Het Grote Ontwerp” a hell of a read. Het gedeelte dat wel te bevatten is, is namelijk al wonderbaarlijk genoeg. Om in het stramien van dit blad te blijven: het gaat hiet om hot psychedelic stuff!

Het grote ontwerp
De titel van het boek is een typisch staaltje van Hawking humor. Het doet denken aan 'intelligent design', de gedachte dat het universum is bedacht en in elkaar gezet door een alwetende schepper die ook wel 'god' wordt genoemd. Maar Hawking schrijft nadrukkelijk 'groot' en mijdt 'intelligent', want Stephen is een rechtgesnaarde atheïst en groot bewonderaar van Darwin. Zijn hele theorie is erop gebaseerd dat er geen schepper nodig is, sterker nog, dat een schepper een onmogelijkheid is, om het universum te laten bestaan. Hawking bedoelt alleen dat het universum groot is en dat het zichzelf helemaal heeft ontworpen, zonder tussenkomst van een schepper of een andere hogere intelligentie. Voor de bijbelvaste lezers onder ons moet dat welhaast een blasfemische gedachte zijn. Het is dan ook niet onwaarschijnlijk dat veel religies Hawking, net als Darwin, zien als de verkondiger van een demonische leer. Wetenschap en religie: dat zal nooit leiden tot een goed huwelijk. Gelukkig winnen wetenschap en logica gestaag terrein en raken de orthodoxe kerken steeds meer aanhangers kwijt.

Filosofie
Ik citeer Hawking vrij: “Wij zijn maar een korte tijd hier op aarde en in die tijd onderzoeken we maar een klein deel van het heelal. Maar wij mensen, stellen vragen en zoeken antwoorden, zoals: Hoe kunnen wij de wereld waarin wij leven begrijpen? Hoe gedraagt het heelal zich? Wat is de aard van de werkelijkheid? (terrein van de kwantummechanica: is er eigenlijk wel een werkelijkheid. F.W.) Hoe is alles ontstaan? Heeft het heelal een schepper nodig? De meesten van ons zijn niet voortdurend met deze vragen bezig (je zou er gek van worden), maar vrijwel iedereen denkt er wel eens over na. Traditioneel horen deze vragen thuis op het terrein van de filosofie, maar de filosofie is dood. Zij heeft geen gelijke tred gehouden met moderne wetenschappelijke ontwikkelingen, met name die op het gebied van de moderne fysica. In de menselijke zoektocht naar kennis zijn het de natuurwetenschappers die momenteel de fakkel van de ontdekking dragen. De filosofie zegt soms zinnige dingen over moraal en menselijk gedrag, maar op het gebied van wetenschap heeft de filosofie ons niets zinnigs meer te bieden. Filosofen hebben ook zelden genoeg exacte kennis in huis om wetenschap te bedrijven. Filosofie kan hooguit iets zeggen over de toepassing van wetenschap, maar dan hebben we het over moraal en niet over kennis.

Ons heelal is er maar eentje uit velen
Tot voor kort was de gangbare theorie dat het heelal zoals wij dat kennen en waarnemen het allesomvattende 'dat wat er bestaat' is. Ons melkwegstelsel en al die andere melkwegstelsels met sterren en planeten, die het aantal zandkorrels op de aarde in aantal verre overtreffen, is al oneindig groot en eigenlijk niet te visualiseren. Hawking komt nu met een compleet ander, uiterst degelijk onderbouwd concept: het aantal melkwegstelsels is al oneindig groot, maar er zijn ook nog eens onvoorstelbaar grote aantallen universa. Hawking becijfert het aantal heelallen (beetje paradoxaal, want van een heelal zou je verwachten dat het alles al omvat) op 10 tot de 500ste. Dat betekent dat er meer universa moeten zijn dan dat er atomen in ons hele heelal bestaan. Het klinkt bizar, en als je er over nadenkt, wordt het alleen maar vreemder, maar dat bedenk dat tot voor kort het idee dat tijd relatief is ook bizar was en dat de kwantummechanica ons ook nog steeds voor raadselen stelt. Ons heelal is maar een atoom in een zee van universa. Hawking ziet in die duizelingwekkende aantallen geen hand van een schepper. Zijn stelling is dat het heelal, zoals dat bestaat, een kwestie is van toeval. Simpel gezegd: als het om zulke grote aantallen gaat, is het logisch dat er een heelal bij is dat geschikt is voor intelligent leven. De natuurwetten in dit heelal zijn van dien aard dat het niet anders kan. Zou er een god zijn, dan zou die net zo min boven de natuurwetten kunnen staan. Waarmee de oude paradox weer opduikt in de vorm van de vraag: kan god een steen maken die hij zelf niet kan tillen?

Kwantum
Kan uit het niets iets te voorschijn komen? Volgens de klassieke natuurkunde is dat een onzinnige vraag. Maar sinds de kwantummechanica wordt toegepast, is die vraag juist heel erg relevant. De kwantummechanica houdt zich bezig met de kleinste deeltjes en dan moet je denken aan afmetingen van biljoenste millimeters en die nog eens triljoenen malen verkleind. In de kwantumwereld gelden de normale natuurwetten niet en bestaan er massaloze (dus 'nietsige') entiteiten, waarvan het gedrag volkomen onvoorspelbaar is. Volgens Hawking is het ontstaan van het heelal het gevolg geweest van een kwantumfluctuatie. Denk je eens in: alles wat er is, is ooit kleiner geweest dan de kern van een atoom! Hawking legt het allemaal heel plausibel uit en noemt zijn bevindingen de M-theorie. Daarmee bedoelt hij een verzameling van meerdere, elkaar overlappende theorieën. Abstract en wonderlijk, maar iets beters is er op dit moment niet. Of je moet ervan uitgaan dat het scheppingsverhaal in de bijbel de sluitende verklaring biedt. Hoe wonderlijk de verklaring van Hawking ook moge wezen, hij is met voorsprong beter dan een versie waarin sprekende slangen en bomen van goed en kwaad het universum verklaren. Briljant boek! Briljant geschreven!

Uitgave: Bert Bakker

Feije Wieringa