Niks heeft de gemoederen de afgelopen maanden zo bezig gehouden als het klimaat. De hele planeet heeft het geweten en ver daarbuiten, zou ik bijna willen zeggen. Hoe moet het verder met Moedertje Aarde? Gaan we het nog wel redden met zijn allen? Of hebben we het oude mensje compleet uitgewoond? Zodat we straks kopje onder gaan in water- en modderstromen die ons cycloonsgewijs om de oren vliegen? Als het aan Al Gore ligt gaat de kachel uit, de trui aan en klimmen we allemaal weer op de fiets. Maar er klinken ook andere geluiden…
Wereldramp?
Wereldramp?
Op 7 juli deden we Live Earth. Op zeven continenten kregen we een keur aan matige artiesten gepresenteerd, allemaal voor de goede zaak (en voor hun eigen naamsbekendheid), en maakten we ons collectief druk over het klimaat. Op de Nederlandse televisie werden die optredens nog eens opgeleukt met afleidende, bewegende tekstbalken, die door ijverige kijkers waren ingezonden zoals: ‘Bij ons blijft de koelkast dicht.’ Kijk, daar heb je wat aan. Maar daar gaat het natuurlijk allemaal niet om. Het gaat om de boodschap en die heeft Al Gore goed op de kaart gezet. Het klimaat verandert en de mens is hoofdschuldige. Dus moeten we met zijn allen als een haas iets doen om een naderende wereldramp te voorkomen. Zou het echt zo simpel zijn?
Ecosysteem vermorzeld?
Om me er nader in te verdiepen heb ik ‘Een ongemakkelijke waarheid’ Van Gore ter hand genomen. Het moet gezegd dat het een licht verteerbaar boek is, dat aan duidelijkheid niets te wensen overlaat. In korte teksten, met ondersteunende typografie en veel kaartjes, staatjes en foto’s brengt hij zijn droevige verhaal. De aarde gaat naar de bliksem. En wij hebben het gedaan. Er leven momenteel zeseneenhalf miljard mensen op onze planeet (toen Gore jong was waren dat er nog maar 2 miljard en hij verwacht de 9 miljard nog mee te zullen maken). Al die mensen samen zijn een natuurkracht van betekenis geworden. Ze ontketenden een technologische revolutie met als gevolg het op grote schaal verstoken van fossiele brandstoffen, ze kappen bossen, storten overal vuilnis, gebruiken energie of die eeuwigdurend is en reizen als kippen zonder kop heen en weer over de aardbodem. Daarmee hebben ze (dat zijn Wij) het ecosysteem vermorzeld (ik citeer) en koersen we af op ‘een noodsituatie op wereldschaal’. Gelukkig is daar Al Gore, misschien dan wel als een onheilsprofeet, maar toch net op tijd om het tij te keren. Als we allemaal meedoen, natuurlijk. Is dit boek een van de belangrijkste werken die de afgelopen eeuw is verschenen? Of langer terug. Belangrijker dan de Bijbel en Koran samen? Of valt het allemaal een beetje mee en is die Gore vooral geweldig in zijn persoonlijke PR?
Bevroren mammoeten
Wat is er feitelijk aan de hand? Het CO2 gehalte op aarde is de laatste 50 jaar met 36% gestegen, de hoeveelheid neerslag is de afgelopen eeuw met 20% toegenomen. Door de stijging van de temperatuur –naar verwachting deze eeuw van 1,1 tot 6,4 graad Celsius (nogal een brede marge, vind ik)- gaat er wereldwijd steeds meer ijs smelten, zodat de zeespiegel tot wel zes meter kan stijgen, klimaatzone’s verschuiven, oceanen verzuren, soorten sterven uit en er zullen ernstige tekorten aan zoet drinkwater ontstaan. Hij die het best een paar graadjes warmer wil hebben en de korte broek vast uit de kast haalt, staat volgens sommigen een akelige verrassing te wachten. Want als er steeds meer zoet water in de zoute zee loopt, bijvoorbeeld doordat alle ijs op Groenland wegsmelt, komt de warme golfstroom vrijwel tot stilstand en kunnen we plotsklapselijks een nieuwe ijstijd verwachten. In de film ‘The day after tomorrow’, kun je zien hoe New York met een vriendelijk klimaat in één weekend tijd in een onafzienbare en onherbergzame sneeuw- en ijsvlakte verandert. Aannemelijk? Als je naar de maaginhoud van sommige diepgevroren en daardoor volkomen ongeschonden gebleven mammoeten kijkt, zie je dat een acute overgang van lekker lui grazen tussen de boterbloemetjes, naar bedolven raken onder een ijsmassa niet ondenkbaar is. Gaan wij die ijstijd dus meemaken?
Koffiedikkijkerij?
Volgens sommige wetenschappers, zoals professor Jochem Marotzke is het stilvallen van de warme golfstroom geen reëel risico. Een meting die aantoont dat de golfstroom reeds 30% in kracht is afgenomen, noemt hij vals alarm, te wijten aan een incidentele meting op een ongelukkig moment. Er zijn nu eenmaal altijd fluctuaties en bovendien schakelt de warme golfstroom iedere 2000 jaar een paar tandjes terug. En heftige temperatuurschommelingen zijn van alle tijden. Zo’n 12.500 jaar geleden daalde de temperatuur in 50 jaar gemiddeld vijf graden. Er waren toen zelfs gletsjers in Engeland. Dit fenomeen herstelde zich 1200 jaar later weer. Tennekes, klimaatscepticus van het eerste uur en voormalig wetenschappelijk onderzoeker van het KNMI, vindt de uitkomsten van de klimaatdiscussie gevaarlijke onzin en meent dat wij een te beperkte kennis hebben van het klimaatsysteem om gefundeerd met dergelijke doemscenario te komen. Hij meent dat de rol van de zon in het geheel gigantisch wordt onderschat en dat dergelijke koffiedikkijkerij de geloofwaardigheid van de wetenschap aantast. Daar staat hij zeker niet alleen in. Hans Labohm, een andere Nederlandse criticaster vindt dat onzekerheden worden verdoezeld en gevaren aangedikt. Hij stelt dat er tienduizenden bonafide wetenschappers zijn, waaronder 72 Nobelprijswinnaars, die niet geloven in het antropogene broeikaseffect, ofwel het opwarmen van de aarde ten gevolge van menselijk ingrijpen. Dergelijke geluiden worden overigens niet echt welkom geheten. Sommigen vragen zich zelfs af of wetenschappers die het klimaatprobleem in twijfel trekken nog wel gehoord moeten worden. Laten we alsjeblieft wel vraagtekens blijven zetten!
Het maakbare klimaat
Klimaatsceptici (wat heeft deze klimaatcrisis toch een prachtige woorden voortgebracht) menen dat het veranderen van het klimaat de norm is. Koude en warme periodes hebben zich – ook voor de mens op het toneel verscheen- altijd afgewisseld. Wat is dus een ‘normaal’ klimaat? Het zou bovendien hoogmoedig zijn van de mens om te menen dat wij de situatie zoals die nu is zouden moeten stabiliseren. Zijn we nu ook al bezig met de maakbaarheid van het klimaat? Bovendien denken zij dat de mens helemaal niet zo’n dominante invloed heeft. Bij de stofwisseling van de planeet als geheel valt de menselijke uitstoot in het niet. Ook menen sommigen dat fluctuaties in het klimaat zó lang duren, dat het geen zin heeft om ‘duurzame’ maatregelen te ondernemen. Beter kan men al dat Kyoto-geld gebruiken door te reageren op de veranderingen die concreet ontstaan. Nog liever zou men zich met armoede en honger bezighouden, daar hebben we nu al genoeg van op aarde. Klimaatscepticie zien geen reden voor verontrusting. CO2 is goed voor de plantengroei (30% van het CO2 wordt opgenomen door bomen en planten), en er worden door de extra neerslag juist meer landbouwgronden beschikbaar. Zij spreken van ‘The Great Warming Swindle’ en brachten een documentaire uit waarin dit afwijkende geluid wordt onderbouwd.
Kleine ijstijd
Welke factoren zijn er dan nog meer van invloed op het klimaat als de mens het niet is? Denk vooral aan zonne-activiteit. De zon heeft een 80 jarige cyclus (waarom weet men niet) waarin er variaties van zijn energieproductie, de zogenaamde zonnevlekken optreden. Zo waren er tijdens de kleine ijstijd in de 17e eeuw nauwelijks zonnevlekken actief. Het verschuiven van de aardas, waardoor de polen op een andere plek gesitueerd raken, is ook zo’n factor. De positie van de continenten heeft invloed op de afzetting van de ijsmassa’s. Zo is er in Europa een tropisch klimaat geweest, om de eenvoudige reden dat wij –waarschijnlijk waren het in werkelijkheid de dinosaurussen- toen op de evenaar lagen. Dat heen en weer deinen over de aardbol is een zeer langzaam verlopend proces. Sneller is er invloed te verwachten van grote vulkaanuitbarstingen die met hun deeltjes stof en zwavelzuur zonlicht tegen houden. Zo hebben uitbarstingen op IJsland (1783) en Tamborra (1815) zo’n twee jaar voor een klimaatsverandering gezorgd, namelijk een afkoeling en natuurlijk ook voor extra CO2-uitstoot. Kortom, er zijn ook veel wetenschappers die het allemaal wat minder somber inzien, en die de beschuldigende vinger in elk geval niet op de menselijke borst richten.
Muskieten
Betekent het dat het allemaal wel meevalt? Dat nu ook niet meteen. Het klimaat verandert wel degelijk, daar zijn de meeste wetenschappers het wel over eens, ook als wij zelf niet direct de eerste oorzaak vormen. Dat veranderen heeft het altijd gedaan, dat is bijvoorbeeld te zien aan onderstaande grafiek. Alle curves in de Bijbel van Al Gore, laten wel duidelijk zien dat het er allemaal de laatste vijftig jaar niet beter op is geworden als je naar de temperatuur en broeikasgassenstijging kijkt. Sedert 1958 zijn er dagelijks boven Hawaï CO2 metingen gedaan en de waarden zijn sindsdien alleen maar opgelopen. Ach, we merken het ook wel om ons heen. Hittegolven, orkanen, overstromingen en op andere plaatsen grote droogte waardoor verwoestijning ontstaat. Natuurrampen zijn niet van de lucht. Denk alleen al aan de hittegolf in Europa die in 2003 zo’n 35.000 mensenlevens kostte of de sterfgevallen en verwoestingen door orkaan Katrina. Sommige processen versterken elkaar. Zo leidt opwarming van de aarde tot grotere verdamping. Daardoor wordt de grond droger. Toenemende blikseminslag geeft dan meer bosbranden en daardoor komt er weer meer CO2 in de lucht. Iets dergelijks zie je ook bij het afsmelten van het poolijs. Er is minder wit oppervlak dat de warmte terugkaatst. Daardoor wordt de zee warmer en smelt er vervolgens weer meer ijs. Geen wonder dat ijsberen verdrinken. Ook het smelten van de bevroren bodem op de toendra’s (permafrost) heeft een versterkend effect, omdat er daarbij methaangassen vrijkomen, die op hun beurt weer bijdragen tot de opwarming van de aarde. Al die verschrikkingen brengen nog extra onheil mee, in de vorm van ziekten en ongedierte. Muskieten die in noordelijke streken opkomen, algenplagen, tekeninvasies en ga zo maar door. An onconvenient Truth is geen leuk verhaal. Maar indringend is het wel. Natuurlijk wil Al Gore ook zichzelf op de kaart zetten. Zou hij straks opnieuw een gooi doen naar het presidentschap? Maar wat als hij gelijk heeft? Laten we aannemen dat we met zijn allen het proces misschien niet daadwerkelijk veroorzaken, maar dat we best een deel van de oplossing –of de vertraging- ervan kunnen zijn door verdere CO2-uitstoot te beperken.
Laten we dus toch maar meehelpen om in elk geval de schade niet groter te laten worden. Daar zal ook het IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) geen bezwaar tegen hebben. Denk nu niet dat een persoon er niet toe doet. Eén enkele Amerikaan zorgt al voor een CO2-emissie van 7 ton kooldioxide per jaar. Niet alleen door werkelijke energie-verbranding, maar ook door fabricage en vervoer van de producten die hij gebruikt. In Europa doen we het voor weinig minder. Men heeft uitgerekend dat wanneer iedere Amerikaan een enkele gloeilamp zou vervangen door een spaarlamp, dat een CO2 uitstoot zou schelen van een miljoen auto’s.
Kleine beetjes helpen dus wel degelijk. Daarom hieronder wat tips om te besparen. Scheelt niet alleen energie, maar vaak ook nog geld.
- Vul op http://www.milieucentraal.nl/ de CO2-calculator in, of kijk op dossier Nos-journaal op internet hoe ‘groen’ je bent;
- Was op 40 in plaats van 60 graden. (scheelt 70 kilo CO2 uitstoot en enkele tientjes per jaar;
- Was vaker met een volle trommel of op de hand;
- Koop energiezuinige apparaten als je gaat vervangen;
- Pas op voor sluipverbruik (standbyfunctie, stekkers van opladers in het stopcontact);
- Poets je tanden niet met stromend water en dat geldt ook voor de afwas;
- Gebruik groene stroom, plaats een hoogrendementsketel, isolering en zonnepanelen;
- Rijdt met een zuinige auto;
- Laat de auto vaker staan om te gaan wandelen en fietsen en maak gebruik van groeps- en openbaar vervoer;
- Vlieg alleen als het moet en compenseer dat door bijvoorbeeld bomen te planten;
- Eet minder vlees;
- Koop minder nieuwe spullen, vaak kun je ook lenen, huren of hergebruiken of tevreden zijn met wat je al hebt;
- Koop liever voedsel dat niet eerst de halve aardbol heeft afgereisd;
- Drink op je werk uit een eigen beker in plaats van plastic bekertjes;
- Gebruik hervulbare flesjes;
- Koop liefst artikelen in weinig verpakkingsmateriaal of koop grootverpakkingen;
- Verspil geen papier, gebruik het dubbelzijdig;
- Zet vaker de computer een paar uur uit;
- De kachel mag ook best zachter als je weg bent, het is een fabeltje dat het opwarmen extra stroom kost;
- Zet de kachel een uur voor je naar bed gaat zachter.
Eigenlijk zou het motto moeten zijn: wees lief voor het klimaat, dan is het dat ook voor jou.
Wie zich verder in deze materie wil verdiepen kan onder meer terecht bij:
http://www.milieucentraal.nl/
http://www.treesfortravel.nl/
http://www.klimaatcompensatie,nl/
http://www.hier.nu/.
-