Under the Banner of Heaven
Jon Krakauer
“One is often told that it’s a very wrong idea to attack religion, because religion makes men virtuous. So I am told; I have not noticed it…You find as you look around the world that every single bit in humane feeling, every improvement in the criminal law, every step toward diminution of war, every step toward better treatment of the colored races, or every mitigation of slavery, every moral progress that there has been in the world, has been consistently opposed by the organized churches of the world.
My own view on religion is that of Lucretius. I regard it as a disease born of fear and as a source of untold misery to the human race. I cannot, however, deny that it has made some contributions to civilization. It helped in early days to fix the calendar, and it caused Egyptian priests to chronicle eclipses with such care that in time they became able to predict them. These two services I am prepared to acknowledge, but I do not know of any others.”
Deze woorden en een paar opmerkingen over het taboe op het spreken over seksualiteit leverden de filosoof Bertrand Russell aan het eind van de jaren twintig bijna een gevangenisstraf op en kostten hem een professoraat. Kritiek op godsdienst is een heikel punt. En godsdiensten hebben sinds het eind van jaren twintig niet aan kracht verloren: integendeel. Het Christendom mag zich in grote lijnen enigszins hebben aangepast aan het moderne denken: in wezen is het conservatief en repressief. Neem bijvoorbeeld het feit dat in veel Amerikaanse staten de evolutietheorie van Darwin –op last van de overheid!- niet onderwezen mag worden. Om maar niet te spreken over de islam, de godsdienst waarin elke gedachte die niet strookt met de letterlijke tekst van de Koran, desnoods te vuur en te zwaard wordt bestreden. Gelukkig houdt niet elke gelovige zich aan de letter van het Woord. Was dat wel het geval dan zou het er nog droeviger voorstaan met de wereld en de inquisitie een normaal onderdeel van het dagelijks bestaan...
Godsdiensten worden geïnterpreteerd door hun aanhangers en niet zelden verlaten met het verglijden van de tijd de oorspronkelijke leerstellingen. Maar soms mondt dat uit in strengere dogma’s, sen zie je dat volgelingen zich in eenhardere richting ontwikkelen dan het moedergeloof. En dan heb je weer een ‘Artikel zoveel’. Kerkscheuringen zijn van alle tijden. Het Christendom heeft zich aanvankelijk als een sekte rond de goeroe Jezus, afgescheiden van het Jodendom. De eerste Christenen waren volgelingen van een prediker met een afwijkend verhaal, verkondigd door een man met charisma. Hij trok het land door, omringd door twaalf discipelen en presenteerde zich als ‘de zoon van God.’ Dat wilde er niet in bij de joden. Zij wachten nog steeds op de messias, noemen Jezus een charlatan en ziehier: de controverse tussen joden en christenen. Wie weet was Jezus de eerste malloot die dacht hij Jezus was….
Jon Krakauer groeide op binnen een mormoonse gemeenschap. Hij keerde het geloof de rug toe, trok de wijde wereld in en schreef een paar schitterende boeken. Into Tin Air is zijn onthutsende verslag van een beklimming van de Vreest waarbij een tiental klimmers, onder wie zijn vriend , de Nieuw-Zeelander Bob Hall om het leven kwam. Krakauer zelf kon het na vertellen en dat boek is een standaardwerk over de risico’s van het moderne klimmen geworden. Ook schreef hij Indo the Wild. De markant invoelbare analyse van een survival in het ruigste deel van Alsaka die op een drama uitliep. Zijn werk ontstijgt de doorsnee reisverslagen, door een soort van diep spirituele –geen godsdienstige!- inslag. Voor Krakauer is het doorbreken van grenzen een filosofische bezigheid, ontdaan van heroïek. In Under the Banner of heaven gaat Krakauer terug naar zijn roots. De mormoonse gemeenschap. Het boek is een onthutsende documentatie over een fundamentalistische tak van deze sekte in Utah en Arizona, de beide staten in Amerika waarin de leer van stichter en selfmade profeet Joseph Smith het wijdst verbreid en diepst geworteld is.
Zoals de bijbels figuur Mozes aan de wieg van het jodendom stond –god leverde hem vanaf een berg twee stenen tafels waarop de tien geboden stonden gegraveerd, terwijl het volk onder invloed van alcohol en opzwepende muziek rond het gouden kalf danste- zo beweerde deze Smith dat hij via een visioen in het bezit kwam van een aantal gouden platen waarop God hem het boek van Mormon openbaarde. Zijn volgelingen hebben het bewijsmateriaal nooit onder ogen gehad, maar Smith had in tegenstelling tot Mozes, de beschikking over een drukpers. Hij stuurde grote oplages van zijn visie op God’s woord de wereld in en vooral in Utah en Arizona viel dat in vruchtbare aarde. De gevestigde kerken zagen een concurrent.
“The book of Mormon has been placed in our hands. A viler imposition was never practiced. It is an evidence of fraud, blasphemy, and credulity, shocking, both to Christians and moralists.”
Aldus een citaat uit een Amerikaanse krant uit de negentiende eeuw.
Smith’s leer legde Het Woord het uit als een typisch Amerikaans verschijnsel. Zo was de hof van Eden, de woonplaats van de eerste mensen, Adam en Eva, niet gelokaliseerd in het Midden-Oosten, maar in Jackson County, Missouri. Daar wilde Smith ook een nieuw Jeruzalem stichten, maar dat kwam niet van de grond omdat er te nog te weinig fondsen en volgers waren. Bovendien zagen autoriteiten de groeiende sekte als een bedreiging voor hun eigen macht. Die tegenwerking maakte de mormonen alleen maar krachtiger: ook claimden ‘het uitverkoren volk’ te zijn. Smith, gesterkt door zijn macht, gebruikte dezelfde taal die Bush onlangs sprak; “Wie niet met ons is, is tegen ons.’ Missouri, hevig verdeeld in een pro en contra Smith denkers, stond even op de rand van een burgeroorlog.
De aanhang van Smith bleef groeien en zelfs na zijn dood –merkwaardig, want een sekte verdwijnt vaak met zijn leider- bleven de mormonen de snelst groeiende sekte in de V.S. Vooral op het platteland. De structuur is, zoals bij elke sekte, streng hiërarchisch. de man is de baas, de vrouw is dienstbaar en kranten en boeken, anders dan van mormoonse snit, zijn verboden. Drank en drugs zijn eveneens taboe. Maar Krakauer toont aan dat die vernis maar dun gelaagd is. Hedonisme speelt wel degelijk een grote rol binnen de mormoonse gemeenschap. Vermoedelijk als ontsnapping aan de saaie routine, maar misschien ook door het feit dat mormonen, hoewel uitverkoren, niets menselijks vreemd is. Incest en polygamie zijn opvallend vaak terugkerende thema’s als je de geschiedenis over de sekte tegen het licht houdt.. Krakauer beschrijft in zijn boek een aantal akelige gevallen van vrouwen die gedwongen, op jonge leeftijd wedren uitgehuwelijkt, vervolgens probeerden te ontsnappen en daarom hun respectievelijke mannen en broeders werden vermoord. Volgens de regels van religieus geweld werd hun de keel afgesneden. Zelfs een baby ontkwam niet aan de slachtpartij, want de broeders achtten het niet onaannemelijk dat het kwaad van de moeder op de pasgeborene was overgegaan… Oude mannen, die samenleven met tientallen jonge vrouwen zijn geen uitzondering in fundamentalistische mormoonse gemeenschappen. Bizar voorbeeld is een mormoon van 93 die een dertienjarige vrouw erbij krijgt. Omdat dit alles onder de noemer vrijheid van godsdienst valt is het voor de buitenwereld moeilijk om een voet tussen de deur te krijgen. Het boek van Krakauer is nauwelijks opgemerkt. Zo gewoon zijn die praktijken. Hij toont aan dan fundamentalisme allerminst een islamitisch fenomeen is…Natuurlijk steunt niet elke mormoon deze duistere praktijken, maar om nou te zeggen dat de rekkelijken veel tegengas biedt is bezijden de waarheid. Horen zien en zwijgen. Zorgwekkend is wel dat rare club nog steeds groeit is, inclusief de fundamentalistische tak.
“Mormonism is one of the most boldly innovating developments in the history of religions. Its aggressive theocratic claims, political aspirations, and use of force.”
By the way: ze hebben ook uw naam en adrs in hun bestand!!!
Nederlandse vertaling: Prometheus
F.W.
