Onder de naam Nicci French opereert het echtpaar French als schrijvers van thrillers. Alleen Dan Brown weet zich boven hun verkoopcijfers uit te werken, maar zijn formule is beperkt terwijl die van het duo French nog lang niet is uitgewerkt. Reden: Brown schrijft boeken volgens een formule, French schrijft met psychologisch inzicht. Onder haar eigen naam, Nicci Gerrard publiceerde de vrouwelijke helft twee romans en een true crime boek, “Soham”. Over dat laatste boek spraken we haar toen ze een paar dagen in Amsterdam was. Soham gaat over de moorden die de Engelse conciërge Ian Huntley pleegde op twee schoolmeisjes. De zaak, over de in Beckam t-shirts geklede meisjes bracht Engeland, en de rest van Europa, wekenlang in beroering. In Soham, analyseert French de achtergronden. Nauwgezet én met verbazing.
U bent al zo succesvol met uw romans. Waarom deze switch naar true crime?
Omdat de Observer, de krant waarvoor ik jarenlang werkte me vroeg om de zaak te verslaan. Voor ik boeken ging schrijven was ik verslaggeefster. Eerst schreef ik over boeken en kunst, dat soort zaken. Maar daarvoor werkte ik met randgroepjongeren in Sheffield, niet de meest bruisende stad in Engeland, en dat leidde tot een belangstelling voor de zelfkant van de samenleving. Ik bewoog mij steeds meer richting misdaadverslaggeving. Eerst met reportages over ontspoorde jongeren, later dook ik in de prostitutie- en drugswereld en uiteindelijk werd ik op moordzaken gezet. Ik heb wel een merkwaardige switch gemaakt, want voor ik ging werken heb ik een studie Engels afgemaakt en logischerwijs was ik lerares of zoiets geworden. Maar gedreven om de medemens te helpen –een soort naïef idealisme zou je kunnen zeggen- besloot ik dat jongerenwerk te gaan doen. Het was een desillusie. Jongeren die aan drank en drugs zijn en uit gebroken gezinnen komen zijn vrijwel niet te helpen. Je kon niet meer doen dan proberen ze schoon en gezond te houden, maar zelfs een gesprek zat er niet in. Te weinig motivatie bij hen en te weinig geld vanuit de maatschappij. Het zal hier in Nederland niet veel beter zijn, denk ik. Deprimerend werk was het. Ik kwam erachter dat vergeten en verwaarloosde mensen gedoemd zijn om een uitzichtloos bestaan te leiden. Achteraf kwam ik erachter dat de meesten later op een of andere manier met justitie in aanraking kwamen. En dat ik in ieder geval niet de persoon was die daar direct iets aan kon doen. In die tijd moet ik de basis hebben gelegd voor mijn interesse in de achtergronden van misdaad. De wanhoop die ik zag maakte zelf wanhopig en op dat moment kon ik er alleen maar voor vluchten. Het is altijd hetzelfde liedje: een rotjeugd leidt tot een rot leven. De maatschappij wil niet investeren in een betere zorg, dus zal die cirkel nooit worden doorbroken.
U maakte artikelen over enkele spectaculaire zaken.
Ja, eerst was er de zaak van Fred en Rosemary West, die ook wel bekend staat als de zaak van de “House of Horrors.”. Ik ging er onbevangen naartoe, ik had nog nooit een rechtszaal van binnen gezien.. Was me wel bewust van het feit dat het een zaak zou worden die verder ging dan anderen. Maar het raakte me meer dan ik had verwacht. Mijn taak was trouwens niet rapportage over het proces, maar ik werd verondersteld een artikel over hun achtergronden te maken. Dat proces duurde wel tien tot twaalf weken en ik was er elke dag. Dan raak je natuurlijk op een of andere manier meer betrokken dan wanneer je zo nu en dan een rechtszaal ziet. En hoewel Fred West zich in zijn cel had verhangen was zijn geest elke dag voelbaar op de zittingen. Normaal is zo’n lang proces op bepaalde dagen gewoon vervelend. Maar ik vond elke dag even fascinerend. De kinderen die het slechtoffer van de Wests waren deden me denken aan de kinderen waar ik eerder mee werkte. Daardoor hield ik me er bijna obsessief mee bezig. Hoe gruwelijk ze ook handelde, ik zag in Rosemary ook een vrouw die op een bepaald punt van haar leven slachtoffer was. En door dader te worden maakte ze de cirkel weer rond. Ik besloot voor mezelf om daarna nooit meer zoiets te verslaan omdat het me persoonlijk te veel raakte.
Wat raakt u zo persoonlijk?
Mijn moederinstinct. Ik identificeerde me vooral met de moeders van de slachtoffers. Zo erg dat het bijna een obsessie werd. Ik zag er beelden terug van de verwaarloosde en vergeten jongeren waarmee ik ooit werkte en vroeg me af hoe het in godsnaam mogelijk is dat er tientallen kinderen kunnen verdwijnen zonder dat iemand ze mist. Ik geloof dat er in de zaak West maar één keer een meisje is geweest dat door de ouder als vermist werd gemeld. Dat was, het ligt voor de hand, het enige slechtoffer dat uit een middle class gezin kwam. Het is ongelooflijk dat zoveel slachtoffers zelfs nooit als vermist zijn gemeld.
Hoe komen kinderen terecht bij zo’n echtpaar?
Ik weet het niet. Er staat natuurlijk niet op hun voorhoofd dat het sadistische moordenaars zijn. Rosemary en Fred hadden een soort antenne voor het zoeken van hun slachtoffers. Ik kan het niet verklaren. Het waren drifters die drifters herkenden. Bovendien was stond het huis van de Wests bekend als een soort doorgangshuis waar probleem jongeren terecht konden. Niet iedereen die bij ze terecht kwam werd vermoord. Ik kan alleen maar constateren dat ze enorm wreed waren en geen gevoelens van compassie kenden. Rosemary in elk geval zeker niet. Fred heeft zich verhangen in zijn cel. Of het was zijn manier om spijt te betuigen, of het was het verlies van z’n contact met Rosemary. We zullen het nooit weten. In ieder geval werd ik er depressief van. Niet van het feit dat Fred zich verhing, maar wel van het feit dat zulke tragedies zich onder onze ogen kunnen afspelen zonder dat iemand iets merkt. Of misschien, nog erger, zonder dat iemand iets zegt.
En toch stapte u in een volgende spraakmakende zaak.
Het bloed kruipt. Ja, voor dezelfde Observer versloeg ik de zaak van Harold Shipman, de dokter die vermoedelijk meer dan tweehonderd doden op zijn conto kon schrijven.
Wat was het meest opvallende in Shipmans zaak?
Hij speelde voor God door zichzelf te profileren als meester die beslist over leven en dood. Er was geen seksuele component zoals in de zaak West. Zijn slachtoffers waren vooral oudere patiënten. En geld speelde vermoedelijk ook een rol want hij wilde nog wel eens wat erven.
Maar hoe kan een man meer dan tweehonderd mensen doden zonder op te vallen? Er zijn toch begrafenisondernemers die iets moeten hebben gemerkt. Apothekers die kunnen alarmeren dat een dokter meer dan gemiddeld morfine verbruikt?
Achteraf bleek dat natuurlijk ook. Ik denk domweg dat er twee dingen spelen. Ten eerste is er bij het gemiddelde publiek een bijna onbegrensd vertrouwen in het doen en laten van hun arts. Ten tweede denk ik dat niemand zich kan voorstellen dat een mens zo’n gigantische moordmachine kan zijn. Soms is de waarheid zo grotesk en luguber dat hij wel wordt gezien, maar niet wordt geloofd. Natuurlijk moet het iemand zijn opgevallen dat Shipman meer sterfgevallen had in zijn praktijk dan de gemiddelde huisarts. Maar die constatering wordt natuurlijk pas in laatste instantie gelinkt met moord. Voor de buitenwereld was Shipman een innemende persoon. Zijn patienten, meestal oudere vrouwen, waren op hem gesteld. Hij leek de ideale arts. Het waren trouwens een paar begrafenisondernemers die als eersten aan de bel trokken.
En toen deed u recent opnieuw een zaak.
Ja. Ik was al een tijdje full time schrijfster, maar als The Observer me vraagt kan ik moeilijk nee zeggen. En de zaak fascineerde me.
Waarom?
Omdat hij zo haaks stond op beide andere zaken. In zowel de Shipman als de West zaak waren de slachtoffers anoniem. In dit geval waren de slachtoffers meisjes met een naam en een gezicht. Ze werden zelfs internationaal nieuws omdat de zaak vanaf dag één werd gecoverd door de media. Jessica Chapman en Holly Wells konden de dochter van iedere moeder zijn. Daardoor voelde het publiek zich natuurlijk veel meer betrokken. In de andere zaken waren de slachtoffers naamloos en meestal al lang begraven. In deze zaak ging heel Engeland op zoek naar twee meisjes in een Beckham shirt.
En uiteindelijk bleek de conciërge het te hebben gedaan.
Die zich op de televisie wist te profileren als een van de bevlogen helpers bij het onderzoek. Zo kreeg zelfs de moordenaar een gezicht. Voordat hij ook maar verdachte was. Ik denk dat dat ook veel heeft bijgedragen aan het spraakmakende in deze zaak. Bovendien was er veel symboliek, had het iets weg van een icoon. Daar waren de twee onschuldige, bijna engelachtige schoolmeisjes en daar was de man met de grote zwarte wenkbrouwen en de agressieve uitstraling, misschien bijgestaan door zijn bleke, volstrekt charismaloze vriendin. Het was de perfecte setting van goed tegenover kwaad. Alle ingredienten van een menselijk en een rechtbankdrama vielen hier samen.
Is het een hersenspinsel van mij om dit soort zaken typisch Brits te noemen?
Als je denkt dat een meervoudige moord iets typisch Brits is dan is dat een hersenspinsel. Moord en seriemoord komen in de westerse wereld in alle landen ongeveer even vaak voor. Maar hoe ermee wordt omgegaan verschilt van land tot land. Typisch Brits was in dit geval het onderhuids meespelen van de seksuele atmosfeer. Die is bijna overal expliciet, maar daarover wordt zelfs in de Engelse rechtszaal in bedekte termen over gesproken. Ook in dit geval is daarover vrijwel niets naar buiten gekomen. Althans: niets concreets.
Zou de krampachtigheid rond de beleving van seks een rol kunnen spelen bij Huntley?
Dat weet ik niet. Mensen als Huntley vind je overal. Mensen met macabere sexuele fantasie eveneens. Ze hebben, net als Rosemary West het talent om te penetreren in een omgeving waarin ze makkelijk slechtoffers kunnen vinden. En Huntley wist, net als Fred West, een vrouw te vinden die achter zijn daden stond. Ik denk dat niet typisch Brits is. In Amerika zijn er ook veel moordenaars gepakt die een partner hadden die hen steunde of actief meewerkte. Wel is het verbazingwekkend dat zulke types elkaar weten te vinden. Alsof er een soort chemie is. Was zijn vriendin Maxine Carr echt blind voor de daden van haar man of wilde ze het niet zien. Eén ding staat als een paal boven water: ze genoot met volle teugen van de media aandacht die de daden van haar partner genereerde. Dat maakt haar in mijn ogen medeplichtig.
Feit of fictie?
Dit was het laatste boek dat ik over feiten heb geschreven. Tenminste: mijn interpretatie van de feiten. Ik vind het voor mijn gemoedsrust beter om me tot fictie te beperken. We leven in een wereld waarin angst een grote rol speelt. Voor mij is fictie een veiliger en minder belastende manier om mijn angsten te onderzoeken en te verwoorden. Maar zelfs in mijn fictie zou ik mensen als West, Huntley en Shipman niet kunnen verzinnen. De werkelijkheid is zo macaber dat je soms in fictie moet geloven om aan de werkelijkheid te ontsnappen. Ik geloof dat Nicci
