William Blake
“And I know that This World is a World of Imagination & Vision. I see Every Thing I paint in This World, but everybody does not see it alike. To the eye of a Miser a Guinea is more beautiful than the Sun & a bag worn with the use of Money has more beautiful porportions than a Vine filled with Grapes. The tree which moves some to tears of joy is in the Eyes of others only a Green thing that stands in the way.”
Legendarische woorden van de Britse dichter, graveur en mysticus William Blake, psychedelicus voor het woord was uitgevonden. Visionair en rationalist. Zijn werk is tot op de dag van vandaag omstreden, want niet passend in een hokje. Maar vrijwel iedereen heeft zijn meest geciteerde gedicht op zijn minst eens onder ogen gehad:
“To see a World in a Grain of Sand
And a Heaven in a Wild Flower,
Hold Infinity in the palm of your hand
And Eternity in an hour”
En anders deze regels wel:
“If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, infinite. For man has closed himself up, till he sees all things thro’ narrow chinks of his cavern.”
Nu weet je meteen hoe Aldous Huxley destijds aan de titel van zijn fameuze essay over mescaline kwam:The Doors Of Perception. Jim Morrison kende zijn klassiekers eveneens, toen hij zijn acid-rock band The Doors noemde. Eigenlijk vreemd. Zo’n beetje alle gevestigde Britse dichters, zoals Samuel Coleridge, Wordsworth en Swinburne, staken de invloed die laudanum op hun geestesgesteldheid en werk had, niet onder stoelen of banken. Maar laat William Blake nou net de uitzondering zijn, die nooit geestverruimende middelen heeft gebruikt. Had hij ook niet nodig. Als kind zag hij al visioenen, hij noemde het de wereld achter de wereld, en die eigenschap, die naar tegenwoordige maatstaven misschien als psychotisch wordt gediagnosticeerd, heeft hem nooit verlaten. Overigens stond Blake zeker niet bekend als gek. Integendeel. Hij was een veelgevraagd illustrator, had zijn handel -etsen en poëzie- goed op orde en, hoewel soms wat teruggetrokken, leidde hij een heel sociaal bestaan. “Een heel gewone, aardige man,” volgens iedereen die hem kende...Maar: “Zijn taalgebruik is voor iedereen op een enkeling na als een vreemde taal. Maar neem een van zijn grote profetische gedichten en lees zonder te letten op de verstandelijke betekenis, en merk dat je vrij beweegt in het universum – in de ontzaglijke vrijheid van het grenzeloze. De dichtkunst van Blake is ongedwongen en louter inspirerend: een rechtstreekse transcriptie van de werkelijkheid. Dit komt ongetwijfeld omdat de onuitputtelijke energie van de eeuwige werelden erachter stond waar zijn intelligentie volkomen thuis was,” schrijft Madeline Clark in een essay dat De Theosofie van William Blake heet.
In een tijd dat deugdzaamheid, burgerlijke gehoorzaamheid en anti-hedonisme de normen bepaalden, liet Blake een opmerkelijk ander geluid horen. “Eigenliefde is de bron van alles in de mens, en de rede is de enige beteugeling van de natuur. Het verwerven van genot en het vermijden van pijn zijn het doel van het leven. Vandaar Blake’s felle veroordeling van zulke theorieën, omdat ze juist de ontkenning inhielden van die drijvende krachten tot spiritueel initiatief, die alleen door ze toe te passen kunnen leiden tot innerlijke groei. Voor hem was het essentieel dat er een eind zou komen aan deze burgerlijke zelfgenoegzaamheid; en hij werd, wat de wereld in het algemeen niet op prijs stelde, een verontrustende spirituele kracht, die de mensen aanspoorde zich bewust te worden – en te durven veranderen en groeien. “ Nog steeds heel erg actueel. Zeker in een wereld waarin bureaucraten, technocraten en eendimensionale wetgevers de burger steeds verder in een dwangbuis van regels en wetten persen. De massacultuur moet hem een gruwel zijn geweest....
Blake leefde in een tijd vol verandering. De Franse revolutie, het verlichtingsdenken, Newton (ook een mysticus, al ligt dat nou niet bepaald voor de hand...) en twijfel aan de religieuze absolute waarheden, brachten veel mensen in verwarring. Hier komt de paradox in William Blake opeens naar voren. De mysticus blijkt ook rationalist. Tegen de heersende gedachte in dat mensen niet alles kunnen weten en t Gods wegen ondoorgrondelijk zijn, pleitte William Blake ervoor, om juist dát te gaan onderzoeken wat het bevattingsvermogen te boven gaat. “Minder dan alles kan de mens niet tevreden stellen. Omdat het verlangen van de mens oneindig is, is het bezit oneindig en hijzelf oneindig.” Wedden dat er heden ten dage heel veel fundamenteel denkende (goed)gelovigen, in welke god dan ook, Blake, letterlijk, wel kunnen schieten? Alleen al daarom is het de moeite waard om wat meer over deze non-conformist aan de weet te komen. En dan hebben we het nog niet eens over die geniale gedichten en die wonderlijke, goddelijk demonische afbeeldingen. De een noemt Blake’s etsen gothische horror, de ander ziet er een soort aan De Sade verwante mengeling van sadisme en masochisme in. In ieder geval is zijn werk grotesk, onplaatsbaar en doet het wat goede kunst moet doen: het verontrust. Zijn doorbraak bij een groot publiek kwam er nooit, omdat hij in het geheel niet wilde behagen. Integendeel: er is materiaal van hem waarin hij de vloer aanveegt met Rembrandt en Michelangelo. Ook was zijn werkwijze niet geschikt voor massale druk. Hij drukte zelf, gaf uit op duur papier en hield de etsen in eigen beheer. Andere drukkers dan Blake konden er niks mee, behalve dan de teksten overnemen. Zelfs tegenwoordig is het onmogelijk, want onbetaalbaar, om goed geïllustreerd werk van Blake te krijgen. Hij maakte als het ware nieuwe versies van The Illuminated Books die monniken in de middeleeuwen met de hand schreven en tekenden.
Blake’s leven
Blake werd op 28 februari 1757 geboren. Zijn vader was een kleine textielhandelaar die z’n nering dreef in Soho, het hart van Londen. Toen hij tien was, vond hij dat de school hem niks meer te bieden had. Hij ging in de leer bij een tekenaar/drukker. Daar begon hij voor zichzelf te werken. De ambachtelijke kant van het vak had hij snel onder de knie. Maar om naar de werkelijkheid te etsen en te tekenen was hem een gruwel. De technieken die hij leerde, gebruikte hij om afbeeldingen te maken, die rechtstreeks voortkwamen uit zijn verbeelding. Zijn werkelijkheid. “Naar de natuur tekenen is dodelijk voor de fantasie,” was zijn credo. In 1783 verscheen zijn eerste bundel poëzie en etsen, Poetical Sketches. De gedichten vielen in de smaak, critici noemden zijn jeugdwerk a romantic revival. Dat etiket beviel hem allerminst. Vlak daarna stierf zijn broer Robert. Blake zat aan z’n sterfbed en op het moment van sterven zag William Blake: “The released spirit ascend heavenwards, clapping his hands for joy.” Vanaf dat moment beweerde Blake met de geest van z’n broer te communiceren en diens adviezen op te volgen. Nu zouden we hem misschien gek hebben genoemd. Maar omdat Blake als dichter en drukker uitstekend werk afleverde en spiritisme nog niet –nou ja de kerk even buiten beschouwing latend- omstreden was, nam niemand daar aanstoot aan. Daarna begon Blake aan zijn eigen vorm van illumination. Altijd dualistisch en altijd switchend tussen de goddelijke en demonische staat. De titels zeggen al genoeg: Songs of Innoncence and of Experience (Jimi Hendrix: Are You Experienced???), The Marriage of Heaven and Hell, Gnomic Verses, The Book Of Thel, en zijn beruchte variatie op de apocalypse, Jerusalem. Problemen kreeg hij met z’n lange betoog All religions are One. Zou dat stuk nu zijn geschreven, dan waren de problemen er vast ook geweest, maar Blake ontkwam aan ban en fatwa omdat het liberale gedachtegoed in zijn tijd werkelijk redelijk liberaal was...Het feit dat hij toch als een beetje zonderlinge kunstenaar, met een niet al te groot bereik bekend was, hielp natuurlijk ook een handje bij het toeknijpen van de ogen van autoriteiten, priesters en imams. Wie durft anno 2006 nog een stuk te schrijven met de titel The Devil’s Party? En afbeeldingen te etsen van copulerende engelen, onder welwillend toezicht van de Heer? Rond 1800 zat Blake bijna aan de grond. Zijn afnemers vonden z’n werk inmiddels te radicaal. Maar de eigenzinnige madcap ging, gesteund door wat vrienden, stug door. Een felle woordenwisseling over religie en vrijheid kwam hem in 1803 op een paar maanden gevangenis te staan. Ook niet bevorderlijk voor de verkoop...Daarna begon een periode van immense productie, maar grote armoe en verdween Blake in het obscure. Pas aan het eind van de vorige eeuw werd zijn werk opnieuw ontdekt en op waarde geschat. En toen Huxley zijn Doors of Perception schreef, was er geen houden meer aan. Blake werd de held van de psychedelische beweging. Het is twijfelachtig of hij daar blij mee zou zijn geweest. Want hij had wel wat meer te bieden dan die paar gedichten over worlds in grains of sands en infinity. In 1825 schitterde hij voor de laatste keer door fantastische tekeningen te maken bij Dante’s Hel. Een waardig besluit voor iemand die op 12 augustus 1827 voorgoed de ogen sloot, zonder ooit een compromis te hebben gesloten.
The Road of Excess Leads to the Palace of Wisdom
(uit Proverbs of Hell)
Feije Wieringa
The works of William Blake are mainly exposed in the Tate Gallery, London. His poems are still in print. The illuminated versions, from the original plates are scarce and expensive. Blake’s printing art is published on the internet. His best work is free visible, but not free to download.
De complete werken van Blake op internet:
http://www.english.uga.edu/~wblake/home1.html
Bronnen: Blake
Peter Ackroyd (Sinclair & Stevensen 1995)
William Blake: Selected Poetry (Penguin 1988)
Blake and New Age
Kathleen Raine (Allen & Unwin 1978)
“And I know that This World is a World of Imagination & Vision. I see Every Thing I paint in This World, but everybody does not see it alike. To the eye of a Miser a Guinea is more beautiful than the Sun & a bag worn with the use of Money has more beautiful porportions than a Vine filled with Grapes. The tree which moves some to tears of joy is in the Eyes of others only a Green thing that stands in the way.”
Legendarische woorden van de Britse dichter, graveur en mysticus William Blake, psychedelicus voor het woord was uitgevonden. Visionair en rationalist. Zijn werk is tot op de dag van vandaag omstreden, want niet passend in een hokje. Maar vrijwel iedereen heeft zijn meest geciteerde gedicht op zijn minst eens onder ogen gehad:
“To see a World in a Grain of Sand
And a Heaven in a Wild Flower,
Hold Infinity in the palm of your hand
And Eternity in an hour”
En anders deze regels wel:
“If the doors of perception were cleansed every thing would appear to man as it is, infinite. For man has closed himself up, till he sees all things thro’ narrow chinks of his cavern.”
Nu weet je meteen hoe Aldous Huxley destijds aan de titel van zijn fameuze essay over mescaline kwam:The Doors Of Perception. Jim Morrison kende zijn klassiekers eveneens, toen hij zijn acid-rock band The Doors noemde. Eigenlijk vreemd. Zo’n beetje alle gevestigde Britse dichters, zoals Samuel Coleridge, Wordsworth en Swinburne, staken de invloed die laudanum op hun geestesgesteldheid en werk had, niet onder stoelen of banken. Maar laat William Blake nou net de uitzondering zijn, die nooit geestverruimende middelen heeft gebruikt. Had hij ook niet nodig. Als kind zag hij al visioenen, hij noemde het de wereld achter de wereld, en die eigenschap, die naar tegenwoordige maatstaven misschien als psychotisch wordt gediagnosticeerd, heeft hem nooit verlaten. Overigens stond Blake zeker niet bekend als gek. Integendeel. Hij was een veelgevraagd illustrator, had zijn handel -etsen en poëzie- goed op orde en, hoewel soms wat teruggetrokken, leidde hij een heel sociaal bestaan. “Een heel gewone, aardige man,” volgens iedereen die hem kende...Maar: “Zijn taalgebruik is voor iedereen op een enkeling na als een vreemde taal. Maar neem een van zijn grote profetische gedichten en lees zonder te letten op de verstandelijke betekenis, en merk dat je vrij beweegt in het universum – in de ontzaglijke vrijheid van het grenzeloze. De dichtkunst van Blake is ongedwongen en louter inspirerend: een rechtstreekse transcriptie van de werkelijkheid. Dit komt ongetwijfeld omdat de onuitputtelijke energie van de eeuwige werelden erachter stond waar zijn intelligentie volkomen thuis was,” schrijft Madeline Clark in een essay dat De Theosofie van William Blake heet.
In een tijd dat deugdzaamheid, burgerlijke gehoorzaamheid en anti-hedonisme de normen bepaalden, liet Blake een opmerkelijk ander geluid horen. “Eigenliefde is de bron van alles in de mens, en de rede is de enige beteugeling van de natuur. Het verwerven van genot en het vermijden van pijn zijn het doel van het leven. Vandaar Blake’s felle veroordeling van zulke theorieën, omdat ze juist de ontkenning inhielden van die drijvende krachten tot spiritueel initiatief, die alleen door ze toe te passen kunnen leiden tot innerlijke groei. Voor hem was het essentieel dat er een eind zou komen aan deze burgerlijke zelfgenoegzaamheid; en hij werd, wat de wereld in het algemeen niet op prijs stelde, een verontrustende spirituele kracht, die de mensen aanspoorde zich bewust te worden – en te durven veranderen en groeien. “ Nog steeds heel erg actueel. Zeker in een wereld waarin bureaucraten, technocraten en eendimensionale wetgevers de burger steeds verder in een dwangbuis van regels en wetten persen. De massacultuur moet hem een gruwel zijn geweest....
Blake leefde in een tijd vol verandering. De Franse revolutie, het verlichtingsdenken, Newton (ook een mysticus, al ligt dat nou niet bepaald voor de hand...) en twijfel aan de religieuze absolute waarheden, brachten veel mensen in verwarring. Hier komt de paradox in William Blake opeens naar voren. De mysticus blijkt ook rationalist. Tegen de heersende gedachte in dat mensen niet alles kunnen weten en t Gods wegen ondoorgrondelijk zijn, pleitte William Blake ervoor, om juist dát te gaan onderzoeken wat het bevattingsvermogen te boven gaat. “Minder dan alles kan de mens niet tevreden stellen. Omdat het verlangen van de mens oneindig is, is het bezit oneindig en hijzelf oneindig.” Wedden dat er heden ten dage heel veel fundamenteel denkende (goed)gelovigen, in welke god dan ook, Blake, letterlijk, wel kunnen schieten? Alleen al daarom is het de moeite waard om wat meer over deze non-conformist aan de weet te komen. En dan hebben we het nog niet eens over die geniale gedichten en die wonderlijke, goddelijk demonische afbeeldingen. De een noemt Blake’s etsen gothische horror, de ander ziet er een soort aan De Sade verwante mengeling van sadisme en masochisme in. In ieder geval is zijn werk grotesk, onplaatsbaar en doet het wat goede kunst moet doen: het verontrust. Zijn doorbraak bij een groot publiek kwam er nooit, omdat hij in het geheel niet wilde behagen. Integendeel: er is materiaal van hem waarin hij de vloer aanveegt met Rembrandt en Michelangelo. Ook was zijn werkwijze niet geschikt voor massale druk. Hij drukte zelf, gaf uit op duur papier en hield de etsen in eigen beheer. Andere drukkers dan Blake konden er niks mee, behalve dan de teksten overnemen. Zelfs tegenwoordig is het onmogelijk, want onbetaalbaar, om goed geïllustreerd werk van Blake te krijgen. Hij maakte als het ware nieuwe versies van The Illuminated Books die monniken in de middeleeuwen met de hand schreven en tekenden.
Blake’s leven
Blake werd op 28 februari 1757 geboren. Zijn vader was een kleine textielhandelaar die z’n nering dreef in Soho, het hart van Londen. Toen hij tien was, vond hij dat de school hem niks meer te bieden had. Hij ging in de leer bij een tekenaar/drukker. Daar begon hij voor zichzelf te werken. De ambachtelijke kant van het vak had hij snel onder de knie. Maar om naar de werkelijkheid te etsen en te tekenen was hem een gruwel. De technieken die hij leerde, gebruikte hij om afbeeldingen te maken, die rechtstreeks voortkwamen uit zijn verbeelding. Zijn werkelijkheid. “Naar de natuur tekenen is dodelijk voor de fantasie,” was zijn credo. In 1783 verscheen zijn eerste bundel poëzie en etsen, Poetical Sketches. De gedichten vielen in de smaak, critici noemden zijn jeugdwerk a romantic revival. Dat etiket beviel hem allerminst. Vlak daarna stierf zijn broer Robert. Blake zat aan z’n sterfbed en op het moment van sterven zag William Blake: “The released spirit ascend heavenwards, clapping his hands for joy.” Vanaf dat moment beweerde Blake met de geest van z’n broer te communiceren en diens adviezen op te volgen. Nu zouden we hem misschien gek hebben genoemd. Maar omdat Blake als dichter en drukker uitstekend werk afleverde en spiritisme nog niet –nou ja de kerk even buiten beschouwing latend- omstreden was, nam niemand daar aanstoot aan. Daarna begon Blake aan zijn eigen vorm van illumination. Altijd dualistisch en altijd switchend tussen de goddelijke en demonische staat. De titels zeggen al genoeg: Songs of Innoncence and of Experience (Jimi Hendrix: Are You Experienced???), The Marriage of Heaven and Hell, Gnomic Verses, The Book Of Thel, en zijn beruchte variatie op de apocalypse, Jerusalem. Problemen kreeg hij met z’n lange betoog All religions are One. Zou dat stuk nu zijn geschreven, dan waren de problemen er vast ook geweest, maar Blake ontkwam aan ban en fatwa omdat het liberale gedachtegoed in zijn tijd werkelijk redelijk liberaal was...Het feit dat hij toch als een beetje zonderlinge kunstenaar, met een niet al te groot bereik bekend was, hielp natuurlijk ook een handje bij het toeknijpen van de ogen van autoriteiten, priesters en imams. Wie durft anno 2006 nog een stuk te schrijven met de titel The Devil’s Party? En afbeeldingen te etsen van copulerende engelen, onder welwillend toezicht van de Heer? Rond 1800 zat Blake bijna aan de grond. Zijn afnemers vonden z’n werk inmiddels te radicaal. Maar de eigenzinnige madcap ging, gesteund door wat vrienden, stug door. Een felle woordenwisseling over religie en vrijheid kwam hem in 1803 op een paar maanden gevangenis te staan. Ook niet bevorderlijk voor de verkoop...Daarna begon een periode van immense productie, maar grote armoe en verdween Blake in het obscure. Pas aan het eind van de vorige eeuw werd zijn werk opnieuw ontdekt en op waarde geschat. En toen Huxley zijn Doors of Perception schreef, was er geen houden meer aan. Blake werd de held van de psychedelische beweging. Het is twijfelachtig of hij daar blij mee zou zijn geweest. Want hij had wel wat meer te bieden dan die paar gedichten over worlds in grains of sands en infinity. In 1825 schitterde hij voor de laatste keer door fantastische tekeningen te maken bij Dante’s Hel. Een waardig besluit voor iemand die op 12 augustus 1827 voorgoed de ogen sloot, zonder ooit een compromis te hebben gesloten.
The Road of Excess Leads to the Palace of Wisdom
(uit Proverbs of Hell)
Feije Wieringa
The works of William Blake are mainly exposed in the Tate Gallery, London. His poems are still in print. The illuminated versions, from the original plates are scarce and expensive. Blake’s printing art is published on the internet. His best work is free visible, but not free to download.
De complete werken van Blake op internet:
http://www.english.uga.edu/~wblake/home1.html
Bronnen: Blake
Peter Ackroyd (Sinclair & Stevensen 1995)
William Blake: Selected Poetry (Penguin 1988)
Blake and New Age
Kathleen Raine (Allen & Unwin 1978)
